آاربرد زونبندی شیمیائی و پراآندگی طلا و عناصر آمیاب در پیریت و آوارتز جهت تعیین ژنز کانسار طلای زرترشت، جنوبغرب جیرفت: استفاده از آنالیز LA-ICP-MS رگههای آوارتز-سولفید طلادار

منطقه معدنی زرترشت با گسترش حدود ٢٠ کیلومتر مربع، در راستای شمالی-جنوبی در منتهی- الیه جنوبشرقی پهنه دگرگونه سنندج-سیرجان قرار دارد. واحدهای سنگی رخنمونیافته در این منطقه که در حد رخساره شیستسبز دگرگون شدهاند، شامل مجموعهای از سنگهای ولکانیکی مافیک تا حدواسط، مسکویتشیست همراه با کوارتزیت، کالکشیست با میانلایههائی از جریانهای گدازه بازیک دگرگونشده و دگرریخته با سن پالئوزوئیک پایانی میباشند. تودههایی با ترآیب گابرو و گرانودیوریت و دایکهای نفوذی مافیک تا حدواسط در این مجموعه تزریق شدهاند. واحدهای اصلی میزبان کانهزائی طلا شامل متاولکانیک مافیک و مسکویتشیست میباشند. بر اساس مطالعات پتروگرافی و مینرالوگرافی، کانی کوارتز در رگههای آوارتز-سولفید طلادار شامل چهار نسل ١- کوارتز درشت بلور شیری رنگ و فاقد سولفید، کوارتز نسل اول Q 1 ، ٢- کوارتز متوسط - بلور حاوی سولفید و رنگ شفاف، کوارتز نسل دوم Q2 ٣- کوارتز خاکستری رنگ ریز بلور و حاوی سولفید فراون، کوارتز نسل سوم Q4 میباشد. دگرسانی سولفیدی نیز شامل دو نسل (مرحله) میباشد. پیریت نسل اول Py1 که تقریباً بیش از ٩٠ درصد کانههای سولفیدی موجود را تشکیل میدهد، بهصورت دانههای شکلدار و درشتبلور همراه با کوارتزهای شفاف و درشتبلور نسل دوم Q2 که مربوط به فاز اول سیال هیدروترمال کانهدار هستند، مشاهده میشود. پیریت نسل دوم Py2 که حدود ۴ درصد کانههای سولفیدی را در بر میگیرد، عموماً به شکل دانههای ریز و بیشکل همراه با فازهای سولفیدی دیگر شامل کالکوپیریت، گالن، اسفالریت، آرسنوپیریت، پیروتیت و کوارتزهای ریزبلور و خاکستریرنگ نسل سوم Q3 مشاهده میشود. نتایج بدست آمده از آنالیز LA-ICP-MS نسلهای مختلف آوارتز و پیریت به روش quartz-pyrite mapping نشان میدهد آه دو نسل مختلف آوارتز و پیریت طلادار بوسیله فراوانی، پراآندگی و زون بندی شیمیائی طلا و عناصر آمیاب بخوبی قابل تفکیک هستند. بر این اساس Fe و Ca توزیع کاملاً مشابهی را عموماً در بخشهای حاشیه بلورهای آوارتز به ترتیب با فراوانی ٧٠٠ و ۴٠٠٠ گرم در تن از خود نشان میدهند. Al و Si نیز مشابهاً پراآندگی نسبتاً یکنواختی را به ترتیب با مقادیر ٢٠٠ و ۴00 گرم در تن در بخشهای مختلف آوارتز از خود نشان میدهند. پراآندگی عناصر Mg ،Na و Ti تابع تغییرات دمای تشکیل رگهها در حین آانهزائی بوده و به ترتیب با مقادیر میانگین 200 ، 150 و 10 گرم در تن، بیشتر در امتداد شکستگیها و ترکهای موجود در حواشی بلورهای آوارتز مشاهده میشود. بیشترین تمرکز Au در بخشهای غنی از آرسنیک پیریتها مشاهده میشود و میانگین آن در پیریتهای نسل اول، آمتر از 1/5 گرم در تن و در پیریتهای نسل دوم بین 0/01 تا 5 گرم در تن متغیر است. Ag و As عموماً در بخشهای مرآزی بلورهای پیریت تمرکز و Mo در بخشهای میانی پیریت توسط زونبندی نوسانی As بویژه در پیریتهای نسل دوم احاطه گردیده است. فراوانی Ag ،As و Mo در پیریتهای نسل اول به ترتیب برابر با 3000 ، 25 و 40 گرم در تن میباشد، در حالیکه فراوانی این عناصر در پیریتهای نسل دوم به ترتیب برابر با 10000 ، 100 و 80 گرم در تن است. زونبندی شیمیائی Co و Ni . پیچیدهتر بوده و بیشتر در امتداد شکستگیهای پیریت میباشد. Cu ،Pb و Zn الگوی تقریباً مشابهی داشته و مقادیر بالای این عناصر (به ترتیب 150 ، 80 و 250 گرم در تن )به دلیل حضور انکلوزینهای ریز گالن، آالکوپیریت و اسفالریت در داخل پیریتهای نسل دوم میباشد. بنابراین، فراوانی عناصری مانند Pb ،Ni ،Mo ،Cu ، Co ،As ،Ag و Fe در پیریتهای طلادار نسل دوم، همراه با فازهای عناصر Au-As-Te میتواند نشاندهنده مدل هیدروترمالی برای منشأ سولفید طلا باشد آه طی مراحل نهائی دگرگونی ناحیهای در منطقه حادث شده است. علاوه بر این، نتایج بدست آمده از این دادهها، میتواند به عنوان معیاری جهت شناسائی و تفکیک نسلهای مختلف آوارتز و پیریت، آاربردهای ژئوشیمیائی مفیدی در شناسائی شرایط تشکیل و منشأ پیریتهای طلادار و اکتشاف کانسارهای طلای تیپ کوهزائی داشته باشد.

کلیدواژه ها:

quartz-pyrite mapping ، LA-ICP-MS آوارتز نسل دوم و سوم ، پیریت نسل اول و دوم ، آاربرد ژنتیکی-اآتشافی ، زرترشت ، کمربند دگرگونی سنندج-سیرجان ، ایران