گونه شناسی فرمی منطقه انتقالی در گنبدها (بررسی نمونه های پایداردر معماری ایرانی)

معماری سنتی ایرانی به فراخور نیاز خود در اقلیم های متفاوت با ایجاد عناصر منحصر به فرد و ویژه آن محیط، مولد پایداری محیطی بوده است. یکی از این عناصر پایدار گنبد می باشد که ضمن توجه به مسائل زیباشناسی، پاسخ گویی به نیازهای اقلیمی هر منطقه را نیز فراهمس اخته است. گنبدها باویژگی های مختص به خود، منجر به شکل گیری اصولی در تکنیک های ساخت خود شده اند. چنانچه زمینه ی گنبدهای ایرانی عموماً به شکل مربع می باشد، ساخت گنبد بر روی تهرنگ چهارپهلو به دلیل فرم هندسی مدور آن نیاز به تغییراتی در بخش انتقالی خواهد د اشت. این بخش انتقالی که همان گوشه سازی و شکن در ساخت گنبد می باشد، می تواند با توجه به مهارت و تونمندی های معماران سنتی به فرم های گوناگون اجرا شود. پزوهشگران زیادی بر روی ساختار نمادین گنبدها کارکرده اند و محققانی اندک نیز فرم های گوناگون منطقه انتقالی را در ساختار گنبدها برری نموده ان. لذا با کنکاش در این زمینه می توان به بخش های فراموش شده ای از دانش معماری پی برد که چگونه با تکنیک های بدیع، مصالح در دسترس و توانمندی معمار، شیوه های گوناگون ظهور یافته اند. این مقاله بر آن است تا با بررسی نمونه های گنبدهای پایدار ایرانی در گذر زمان به گونه شناسی فرمی منطقه انتقالی گنبد دست یابد و این فرایند حاصل مطالعات کتابخانه ای و برداشت های میدانی است که در ابتدا به معرفی بخش های مختلف چپیره سازی پرداخته و پس از آن با به کارگیی روش تحقیق توصیفی- تحلیلی، فرم های به کار رفته در منطقه انتقالی گنبد را در نمونه های مخلتف، برای درک بهتر به صورت شماتی ارائه خواهد داد. با بررسی های به عمل آمده مشخص گریدد که به کارگیری هندسه، فرم های ویژه ای در منطقه انتقالی گنبدهای پایدار ایرانی به وجود آورده است.

کلیدواژه ها:

گنبدهای پایدار ، منطقه انتقالی ، چپیره سازی ، گوشه سازی ، شکن