استحکامات دفاعی تبرستان آمیزه ای از تکنیک معماری باستان و استحکام معماری بومی

تبرستان سرزمینی رازآلود که از شمال با دریای کاسپین و از جنوب با سلسله کوه های البرز که همچون بارویی آنرا دربر گرفته مستحکم شده است، زمان های دور به سراسر مملکت جنوبی دریای کاسپین اطلاق می شد، که در سالنامه های آشوری با نام پاتوش آری (پاتوشعارا) به آن اشاره شده و در سنگ نبشته ی بیستون و نقش رستم داریوش بزرگ، پتشواریش نامیده می شد. گرچه تبرستان به سان دژی سترگ و غیرقابل نفوذ بود، لیکن اقلیم شگفت، منابع سرشار، زیبایی های کم نظیر و خوی سرکش و سازش ناپذیر مردمانش، از دیرباز بیگانگان را به اندیشه ی یورش و استیلا وادار می نمود. پس ایجاب می کرد استحکاماتی چون دیوار دفاعی، قلاع و خندق در نواحی مرزی، مدخلها، راه ها و روستاها و شهرها ایجاد شود. نکاتی چون کمبود زمان در ه نگام بیم نزدیک شدن دشمن پشت دروازه ها و مرزها، شرایط آب و هوایی منطقه، گستردگی ایالت و فراوانی این بناها، قرار داشتن دژها در کدهای ارتفاعی بالا و مشکل انتقال مصالح به مکان مورد نظر، ایجاب می کرد از مصالح موجود در طبیعت پیرامون بنا برای ساخت یا بازسازی بهره برده شود و این معماری بومی و بهره وری از مصالح بوم آورد در ساختار استحکامات دفاعی البرز، نقش اساسی را ایفا می کند. پژوهش پیش رو به طور موردی پاره ای از این سازه های دفاعی تبرستان را مورد مدافه و غور قرار می دهد و نگاهی گذرا به نقش پررنگ مصالح بوم آورد دارد، تا تأثیر دانش معماری بومی البرز را در چیدمان این پیکره ها با شکوه به انزوا کشیده شده نمایان سازد.

کلیدواژه ها:

استحکامات دفاعی ، تبرستان ، معماری بومی ، مصالح بوم آورد