بررسی هویت در برقراری اصل سلسله مراتب در کالبد محیط های آموزشی (نمونه مورد مطالعه: مدرسه دودر در مشهد و مدرسه ایرانشهر در یزد)

مدرسه دارای کالبد فضایی است که از قدیم الایام تاکنون دچار تغییراتی شده و هر مدرسه متناسب با زمان کالبد خاص خود را دارد. آنچه امروزه به عنوان مدل کالبدی مدرسه شناخته می شود هیچ حرف تازه ای نسبت به نخستین نمونه های مدارس جدید مطرح نساخته است. یکی از عوامل موثر تربیتی در آموزش و پرورش نوین، چگونگی معماری کالبد و فضای مدرسه است. اصولی چون سلسله مراتب که متاسفانه بسیاری از مدارس جدید و ساخته شده در دوره معاصر بدلیل عدم توجه بدان، حضور در یک فضای آموزشی را به گونه ای که مدارس گذشته وجود داشته منتقل نمی کنند. هدف این پژوهش بازشناسایی اصل سلسله مراتب به عنوان یکی از عوامل مهم تاثیرگذار در آموزش و یادگیری از بعد کالبد در معماری مدارس و ریشه یابی این اصل می باشد. پژوهش حاضر یک پژوهش تحلیلی – توصیفی می باشد و سعی دارد تا با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی به بازشناسی مولفه های کالبدی سلسله مراتب کالبدی در جهت رسیدن به هویت در مدارس بپردازد؛ و از طریق مطالعه تطبیقی هر یک از مولفه ها را باز خوانی کند. برای نیل به این هدف مدرسه دودر دردوران تیموری و مدرسه ایرانشهر در دوره معاصر انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که مولفه های کالبدی سلسه مراتب در سه دسته سلسله مراتب در ترکیبات معماری (سوژه (اندازه استثنایی سوژه، شکل و ترکیب حجمی)، فضا ( دسترسی، حریم ها، ایستایی، سایه روشن ها)، سلسله مراتب فرمی و فضایی (اندازه، فرم، مکانی مهم و با ارزش) و سلسله مراتب عملکردی و حرکتی (تعیین جهت مسیر، سازماندهی کالبدی، تفکیک و تمایز، ایجاد هماهنگی بین فضاها)، از جمله مولفه های تاثیرگذار در جهت افزایش هویت با کالبد مدارس می باشند، که باید مورد توجه قرار گیرند. تحلیل های انجام شده کاربردی بوده و می تواند راهبردی برای آگاهی طراحان نسبت به چگونگی تاثیر سلسله مراتب در جهت افزایش هویت مدارس را فراهم آورد.

کلیدواژه ها:

هویت ، سلسله مراتب ، محیط های آموزشی ، مدرسه دودر ، مدرسه ایرانشهر