مقایسه تطبیقی سنگ نگاره های جربت در خراسان شمالی و سنگ نگاره های قصرقند در بلوچستان

هزاران جایگاه هنر صخره ای در سراسر جهان شاهدی بر خلاقیت بشر در دورانی است که تا بیش از ده هزاره به اعماق ماقبل تاریخ باز می گردد. این هنر شامل حکاکی ها و در مقیاس کوچک تر (احتمالا به دلیل از بین رفتن سریع تر) طراحی ها و نقاشی هایی است که بر سطوح مختلف، بسته به منطقه و در تطابق با ویژگی های زمین شناسی شان، قرار دارند. این نوشتار در صدد است، به بررسی تطبیقی شباهت ها و تفاوت های سنگ نگاره های موجود در خراسان شمالی و بلوچستان بپردازد. نگارنده با مطالعه ی میدانی کنده نگاره های منطقه جربت و طراحی از این آثار، به جمع آوری داده های مربوط به این ناحیه پرداخته و سپس با استفاده از منابع موجود در مورد سنگ نگاره های بلوچستان در منطقه قصر قند، بررسی تطبیقی هنر صخره ای در این دو منطقه را انجام داده است. بیشترین نقوش حیوانی حک شده در دو منطقه بز کوهی است که بومی منطقه بوده و در همه جای ایران نیز پراکنده است. اما نقوش ویژه ای در هر دو منطقه وجود دارد که تشابه را فراتر از یک اتفاق و در خور توجهی عمیق تر می گرداند نظیر نقش شتر دو کوهانه و نقش ارابه. وحدت موضوع بارزترین وجه اشتراک میان سنگ نگاره های جربت و قصر قند بلوچستان است. علاوه بر اشتراکات موضوعی، وجود اشتراکات سبکی و شکلی میان این سنگ نگاره ها فرض منطقه ای بودن سنگ نگاره ها را تا حدود زیادی زیر سوال می برد و همچنین به ما گوشزد می کند که با داده هایی روبرو هستیم که باید از دیدگاه هایی متفاوت تر از آنچه به سایر نشانه های فرهنگی، هنری و باستانی نگاه می کنیم، به آن ها بپردازیم. عدم تنوع و وجود موضوعاتی مشخص و مشابه در سنگ نگاره های جربت و بلوچستان احتمالا ناشی از مشابهت های ساختارهای اجتماعی است و در بسیاری نمونه ها تاثیرپذیری سنگ نگاره ها از شرایط محیطی و زیستی مشهود می باشد.

کلیدواژه ها:

نقش ، جربت ، قصر قند ، هنر صخره ای ، سنگ نگاره