بررسی نقش و کاربرد نور در معماری اسلامی - نمونه موردی بازار تبریز

نور از عوامل موثر بر ارزش فضایی است که به عنوان غیر مادی ترین عنصر محسوس طبیعت، همواره در معماری اسلامی وجود داشته و در واقع نشان عالم والا و فضایی معنوی است. نوع نگرش به نور در معماری تحت تأثیرتفکر اسلامی به عالیترین درجه خود می رسد و به عنوان مظهر تقدس و عالم معنوی شناخته می شود. نور در معماری اسلامی ایران همیشه به منزله روشن کردن کامل فضای معماری به کار نمی رود. بلکه گاهی جنبهعرفان و تقدس به خود گرفته و جنبه های دیگر فضا )رنگ،بافت و..( را تحت تأثیر قرار داده و گاهی بر آنها تاکید میکند. معماری و نور به همان اندازه به یکدیگر وابسته اند که جسم و روح، یکی برای زنده بودن و دیگری برایحضور مادی در این جهان به دیگری نیاز دارد و آن هنگام که نور بر جسم فضا جاری می شود هر دو جهان مرئی پیدا » وجود « می کنند. یکی از چالش هایی که معماری امروز با آن سرو کار دارد طرح این سوال است که حضور نور و بخصوص نور طبیعی در معماری میتواند معنایی فراتر از روشنایی داشته باشد و آیا دستیابی به الگویصحیحی از به کار گیری نور امکانپذیر است؛ و یا اساسا لزومی در آن است. ریتم نوری در معماری اسلامی نقش بسزایی در تبیین و تحول و توالی فضا ایفا می کند به گونه ای که میتوان گفت نقش کاربردی توالی فضا به وسیلهنور در این معماری در سه مفهوم مکث حرکت و تاکید تبیین می شود. . توالی فضا به وسیله نور به عنوان یک مولفه در زمینه هنرهای سنتی بسیار مورد توجه است و این نشانگر جایگاه این اصل در شاکله تفکر اسلامی است امروزه طراحی مجتمع های تجاری خدماتی اهمیت خاصی دارد به گونه ای که مجتمع های تجاری بسیاری با اشکال و اهداف گوناگونی در حال ساخت می باشد. آنچه اهمیت دارد نحوه طراحی این مجتمع ها وارتباط آن ها با نمونه های متعالی معماری گذشته ایران است. متاسفانه امروزه در طراحی این مجتمع ها توجه چندانی با این نمونه ها نمی شود در حالی که مطالعه نمونه های مشابه در گذشته می تواند در بسیاری از جهات راهگشا خواهد شد. حرکت، مکث و توالی فضاها از اصلی ترین نکات در طراحی مجتمع های تجاری می باشد ونور می تواند در تلقین حرکت و مکث و توالی فضاها یک عامل موثر باشد. به این منظور در مقاله حاضر از روش توصیفی تحلیلی و در بخش مطالعات موردی نیز بر اساس برداشت میدانی پیرامون موضوع پرداخته ایم تا ابتدا -به معرفی جایگاه نور در معماری اسلامی و ارزش آن از نظر اندیشمندان مسلمان بپردازیم و در ادامه به تبیین نقش نور و جنبه های کاربردی ریتم نوری در معماری بازار تبریز به عنوان بزرگترین مجموعه به هم پیوسته جهان می پردازیم

کلیدواژه ها:

معماری اسلامی ، نور ، بازار تبریز