بحران زیست محیطی ناشی از ورود پسابهای شهری به اکوسیستم های آبهای شیرین ( مطالعۀ موردی – رودخانه کارون )

از آنجا که آبهای سطحی منابع اصلی تأمین کننده آب جهت مصارف مختلف خانگی، شهری، کشاورزی و صنعتی را تشکیل می دهند، لذا آلوده شده آنها توسط انواع آلاینده ها نظیر زه آبهای اراضی کشاورزی، پسابهای صنعتی، شهری و خانگی اثرات سوء و جبران ناپذیری بر این منابع حیاتی وارد می نماید و از طرفی سلامتی و بهداشت جوامع را به خطر می اندازد، اگر چه تصفیه و سالم ساختن مجدد آن سبب صرف هزینه گزافی خواهدگردید . از مهم ترین اثرات ورود پساب به رودخانه می توان به کاهش اکسیژن محلول، پیدایش بوهای زننده در اثر اکسیداسیون غیر هواری، مهاجرت یا مرگ ومیر آبزیان، ممانعت از نفوذ نور خورشید جهت انجام عمل فتوسنتز، ورود مقادیر زیادی مواد مغذی مانند ترکیباته ازته و فسفاته و ورود عوامل بیماریزا به آب را اشاره نمود . در سالهای اخیر اجرای طرحهای توسعۀ کشاورزی و صنعتی در خوزستان بویژه اطراف رودخانه کارون بدون در نظر گرفتن اثرات زیست محیطی آنها همراه با رشد روزافزون جمعیت موجب شده است که حجم پسابهای صنعتی، شهری و زهابهای کشاورزی که به کارون می ریزد هر ساله افزایش یابد بطوریکه سالانه یک میلیاردو ششصد میلیون متر مکعب پساب کشاورزی، دویست میلیون متر مکعب پساب صنعتی و صدو شصت میلیون متر مکعب پساب شهری و هزاران متر مکعب پساب بیمارستانی به کارون می ریزد که توجه بیشتر به کیفیت آب آن را ایجاب می کند . از میان شاخص های مختلفی که برای تعیین کیفیت آب وجود دارد، از بی مهرگان کفزی ماکروبنتوزی جهت بررسی تاثیر پساب برکیفیت آب رودخانه کارون استفاده گردید چرا که این موجودات به سبب نحوۀ خاص زندگی که دارند و اینکه فاقد حرکتهای سریع و جابجایی های زیاد می باشند لذا در بررسی های زیست محیطی دارای اهمیت ویژه ای هستند . از آنجائیکه خصوصیات و ویژگی های یک ارگانیزم با افزایش درجه آلودگی مشخص تر می شود ؛ لذا بعضی از ارگانیسم های مناطق با آلودگی شدید، در صورت افزایش آلودگی و حذف شدن سریع گونه های حساس، بقا می یابند و از این موجودات می توان بعنوان شاخص زیستی در مشخص نمودن میزان آلودگی آبها استفاده نمود . برخی موجودات ماکروبنتوزی شاخص از جمله راسته بهاره ها، و خانوادۀ توبیفیسیده و شیرونومیده می توانند به گونه ای حساس و دقیق شرایط کیفی آبها را در هر منطقه تعیین نمایند و می توانند همانند یک ایینه بازگو کنندۀ شرایط حاکم بر اکوسیستم عمل نمایند . در این راستا تعیین ترکیب و تنوع بی مهرگان رودخانه کارون به منظور مشخص نمودن شاخص های زیستی و تعیین کلاسۀ کیفی آب در طی سالهای 83-84 انجام گرفت . در پژوهش انجام شده روش استفاده از شاخص های بیولوژیک و تطبیق نتایج حاصل از آن با دو فاکتور فیزیکوشیمیایی شاخص (DO-BOD ) توأماً بکار گرفته شد تا اشتباهات و خطاها به حداقل امکان کاهش یابد .