بررسی آثار میرزا غلامرضا اصفهانی با رویکرد عرفان اسلامی

درمسیر بررسی تکوین خوشنویسی درتمدن اسلامی،نقاط وابستگی مذهب و هنر را بسیار می توان سراغ گرفت که از نمونه های بارز آن درقرن سیزدهم با هنرمندانی چون میرزا غلام رضا اصفهانی قابل بررسی بوده که علاوه برمشق متون عرفانی و شیعی حتی رقم خود را یا علی مدد آورده است. میرزا غلام رضا درجامعه ای برپایه آیین اخلاقی رشد می یابد که رساله هایی ازجمله رساله قلندران و خاکساریه نتیجه نظام اجتماعی ان دوران است. این رساله پیوندی تنگاتنگ با تفکر شیعی داشته که در مشق های میرزا غلام رضا تاثیرات این قالب ها را می توان دید. دراین مقاله با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی و تاریخی و با نگاهی اجمالی به خوشنویسی قرن سیزدهم و زندگی نامه میرزا غلام رضا اصفهانی، به بررسی تعدادی ازآثار میرزا غلام رضا پرداخته شده است ازجمله سیاه مشق هایی که دران ها تکرار کلمات علاوه بر زیبایی بصری دارای بار معنایی است که با مفاهیم شیعی درارتباط است وموجب خلق سیاه مشق های نفیسی شده است. این سیاه مشق ها براساس ترکیب بندی به سه دسته یک سویه، دو سویه و سه سویه تقسیم شدند. نکته قابل توجه ای که در سیاه مشق های بدون نقطه وجود دارد این است که تاکید بر نقطه حرف(ن) دارد که این نقطه در هیچ یک از سیاه مشق ها حذف نشده و احتمالا به مفهوم (نون و القلم) ووحدانیت اشاره دارد. همچنین با نگاهی تحلیلی تجسمی دربررسی ترکیب بندی و جایگاه امضاء درآثار به تحلیل ودسته بندی انها اهتمام ورزیده شده است ودر نهایت سخن از مفاهیم عرفانی نهفته درآثار است که کیفیت وجودی،فطرت پاک و تواضع و فروتنی بی حدو حصر این نابغه خوشنویسی راپیش از پیش برای ما روشن می کند واورا درجرگه ی هنرمندانی قرار می دهد که تفکرات مذهبی خود راازلوای آثارشان به منصه ظهور رسانده اند.

کلیدواژه ها:

قاجار ، خوشنویسی میرزاغلام رضا اصفهانی ، سیاه مشق ، مفهوم و ترکیب بندی