بررسی موردی معماری و تزیینات حمام علی قلی آقا و مرمت آن از دوران صفویه تاکنون

حمام علی قلی آقا جزو باشکوه ترین حمام های دوره صفویه است که در محله قدیمی بیدآباد اصفهان واقع شده است و ازبخشهای اصلی چون سربینه، گرمخانه، خزینه و چال حوض و از قسمتهای فرعی چون کفش کن و میاندر تشکیل شده است ودارای تزئینات و نقاشیهایی از سه دوره تاریخی: صفویه، قاجار و پهلوی با تلفیقی از کاشیکاری،آهکبری و نقاشی می باشد. کاشی کاری ها نیز شامل کاشی هفت رنگ، تک رنگ، افریزی یا زیر رنگی، می باشد. کاشی های هفت رنگ نیز شامل موضوعات متنوعی چون : نقوش انسانی، حیوانی، اسلیمی و ختایی، گیاهی، گل و مرغ و موضوعات تاریخی می باشد.اکثر کاشی های هفت رنگ این حمام در نوع خود شاهکاری از رنگ و نقش میاشند، مانند کاشی هفت رنگی با نقش منسوب به علی قلی آقا بر روی دیواره ی روبروی چال حوض و کاشی های گل و مرغ در قسمتهای گرمخانه و چال حوض، کاشی هایی بانقش درخت مو و شکوفه های بهاری در قسمت میان در و کاشیکاریهای موضوعی در قسمت غرب چال حوض که باغ شاهی همراه با خدمه را به تصویر می کشد.تزئینات باقی مانده از دوران صفویه تنها شامل برخی آهک بری ها و کاشی های هفت رنگ در قسمت سربینه، میشود. بقیهتزئینات در قاجار مرمت شده است و نقاشی ها نیز، به جز تعداد معدودی، اکثرا در دوره ی پهلوی بازسازی شده است و یاموضوعات جدیدی به آن افزوده اند. موضوعات نقاشی های حمام، شامل صحنه های تاریخی، داستانهای اساطیری، افسانه های عامیانه، صحنه های ورزشی، چهره های بزرگان و امرا می باشد که با تکنیک تمپرا و رنگ های گیاهی و معدنی بر روی زمینه آهک نقاشی شده است.بیشترین نقاشی ها بر روی دیواره چال حوض صورت گرفته که شامل داستان خسرو و شیرین، صحنه های بزم و شکار، نقوش پرندگان، گل ها و گلدان ها، دو مرد در حال قلیان کشیدن و استراحت، سوار مار دوش، صحنه های ورزش باستانی، تصویر شیرو خورشید، زنان نوازنده، درویش نشسته، حیوانات و ظروف پر از میوه می باشد.مرمت و بازسازی روی تزئینات آن در دوره های متوالی تا زمان معاصر ادامه داشته است. تزئینات این حمام به مانند دیگرتزئینات حمام های دوره صفویه، مختص به خود بنای حمام می باشد و نمونه ی آن در بناهای دیگری مثل مساجد و مدارس مشاهده نمیشود. تزئینات این حمام متشکل از کاشیکاری ها، آهک بری ها و نقاشی هاست. روش انجام این پژوهش توصیفی -تحلیلی می باشد. با توجه به اینکه تزئینات این حمام به صورت ترکیبی می باشد، این امکان فراهم شد که به طور همزمان به مطالعه و تحلیل درباره انواع تزئینات الحاقی به حمام ها، پرداخته شود.