بررسی و تحلیل وجوه متفاوت شخصیت ابلیس در کشف الاسرار میبدی

وجود شیطان در این جهان امری است که مورد تأیید ادیان الهی به ویژه دین مبین اسلام است. در آیات و احادیث در رابطه با وجودشناختی شیطان، به سبب اهمیت موضوع، مباحث بسیاری مطرح شده است. درمتون عرفانی از دو منظر به شیطان نگریسته شده و نظریات متناقضی در این خصوصارائه شده است؛کشف الاسرار میبدی به ویژه نوبت ثالثه ی آن، از متونی است که از حیث پرداختن به ابلیسدر خور توجه وبررسی است؛ چرا که پیشاز میبدی،صوفیان و عارف شاعران دیگری به موضوع ابلیسو عصیان او درفرمان سجده بر آدم پرداخته اند؛از این رو از سویی در کشف الاسرار نشانه های تاثیرپذیری نویسنده از اینعارفان و صوفیان مشهود است و از سویی دیگر تاثیرپذیری از قرآن و روایات، میبدی را بر آن داشته که دربرخی موارد نگاه منفی خویشبه ابلیسرا کتمان نکند.این پژوهشبه شیوهی مطالعات کتابخانهای فراهم آمده است و در آن به مسائل مهمی چون: ماهیت ابلیس، جایگاه او پیشاز عصیان و پساز مدحوری، وجه دستوری یا آزمون بودن سجده، چرایی عصیان ابلیس، جبر یا اختیار ابلیسدر نافرمانی از خداوند، القاب واوصاف ابلیسو خویشکاریهای ابلیسپرداخته شده است. نتایج گویای این مهم است که نگاه میبدی به ابلیس، نگاهی دوسویه است. بینشخوشبینانهی میبدی به ابلیسمی تواند از سویی حاصل نگاه هنری وذوقی او به دین باشد و از دیگر سو نتیجهی تفسیرها و تأویلات عرفانی و کلامی وی از آیات قرآنی. افزون براین،این جستار نشان داده است که میبدی در برخی زمینه هابا عارفانی چون حلاج و عین القضات هم عقیده بوده و چه بسا نگاه دوسویه ی خویشبه ابلیسرا از عارفی چون حلاج وام گرفته باشد

کلیدواژه ها:

عرفان ، قرآن ، میبدی ، ابلیس