بررسی تحول مفهوم طبیعت در معماری اسلامی

از زمان های دور به ویژه قبل از اوج گیری مدرنیته و انقلاب صنعتی یعنی زمانی که انسان سنتی هنوز از خود و خدای خود بیگانه نبود، احترام به طبیعت و استفاده آن در معماری مورد توجه خاصی بوده است. عالم طبیعت مظهر تجلی جمال و جلال الهی بود و انسان وجود خود را جدا از طبیعت و آفریننده ی آن نمی دید. در نظر چنین انسانی طبیعت نشانی از عظمت و خلاقیت خداوند بود. حفظ حرمت طبیعت به مانند بخشی از فریضه دینی و اخلاقی پنداشته می شد و تجاوز به حریم طبیعت سرکشی برابر خداوند بود. در یک نگاه کلی انسان پیش از مدرن با جهان بینی خاص خود، در تعامل با طبیعت پیرامون خود قرار داشت و طبیعت به اشکال مختلفی در تمامی آثار هنری و معماری جلوه می نمود، به گونه ای که قدیمی ترین بناها زیبایی خود را مدیون الهام از طبیعت بودند. به تدریج این طبیعت گرایی تحت تاثیر پیشرفت های علمی قرار گرفت و تعامل انسان و طبیعت روز به روز کمتر شد. پس از گذشت بیش از چهار قرن سلطه جامعه صنعتی بر طبیعت و بیگانگی انسان از آن با هدف ثروت اندوزی و بهره کشی از طبیعت، تلاش برای جلوگیری از تخریب طبیعت شروع شد. امروزه بازگشت به طبیعت به عنوان یک اصل مهم دوباره مورد توجه قرار گرفته است. اما آنچه که سوال است، تغییر جایگاه عناصر طبیعی در معماری اسلامی از گذشته تا به امروز است و در این مقاله تلاش بر آن بوده تا به بررسی جایگاه طبیعت در معماری اسلامی پرداخته شود.

کلیدواژه ها:

معماری اسلامی ، انسان ، طبیعت ، طبیعت گرایی