تحلیل معمارانه ی مسجد امام اصفهان (شاهکار معماری اسلامی ایران)

بشر از دیر باز این خلاء و کمبود را در درون خویش احساس کرده، حقیقت جویی او در قالب فرهنگ نیایش و پرستش ازگذشته مطرح شده است. در بین ساخت و سازهای گوناگون در جهت امنیت و آرامش، در پی ساختن بنایی برای پرستش ونیایش برآمد. با این رویکرد مسجد جایی است که کالبد خاکی انسان به واقعیت هسته پیوند می خورد. در نخستین برخورد،مسجد سجده گاه است، کانون نیایش و بندگی از زمان ظهور اسلام مهم ترین کانون گردهمایی ها و اجتماعات بوده است. حتیآنقدر اهمیت داشته که مظهر شهرنشینی و مایه ی تمایز جامعه ی شهرنشین از جماعات دیگر، وجود مسجد جامع در آن بودهاست. مکانی نه تنها برای گذاردن نماز، بلکه برای آگاهی یافتن از امور مسلمین و اخبار و وقایع روز، خواندن خطبه و فرامیندولتی، دادخواهی و پناه گیری، تشریفات حکومتی و غیره. مسجد اغلب به تنهایی قرار می گیرد و گاه با عملکرد های دیگرهمچون مدرسه و بازار و... تلفیق می شود. مسجد فضایی معمارانه در مجموعه ی معماری شهری است که نسبتش با شهر مانندنسبت انسان است به اجتماع است. با ظهور حکومت صفویه بر اهمیت مسجد به مراتب افزوده می شود. این بار مسجد مظهرآرمان های تشیع و عامل شناساننده ی آن نیز هست. بدین ترتیب مساجد به تعداد زیاد در سطح شهر اصفهان ساخته و یا درمحل مساجد قدیمی بازسازی می گردند. مسجد امام از نقشه مرسوم ایرانی که مشتمل بر صحن مرکزی محاط به طاقگان ها، باایوانی در وسط هریک از چهار پهلو و شبستان گنبدکاری در آن سوی ایوان قبله است، پیروی می کند. اما نقشه آن به چندعلت شایسته ی توجه است. ایوانه های جانبی به گنبد خانه ها می رسد. در کنار شبستان گنبددار، تالارهای مستطیل شکلیقرار دارد که شبستان زمستانی است و آن ها را با هشت گنبد پوشانده اند، این تالارها خود به حیاط های مستطیل شکل محاطبه طاقگان منتهی می شود که به نام مدرسه از آن ها استفاده می کردند. از مدخل و ایوان شبستان، مناره هایی دوقلو سربهآسمان ساییده. ویژگی نقشه کلی، توجه فوق العاده به قرینه سازی است.