مدیریت کیفری ریسک جرم در مرحله پیش محاکمه و محاکمه در حقوق ایران

مدیریت را به فرایند به کارگیری مؤثر و کارآمد منابع مادی و انسانی در برنامه ریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات، هدایت و کنترل که برای دستیابی به اهداف سازمانی و بر اساس نظام ارزشی مورد قبول صورت می گیرد، تعریف نموده اند. این علم، مبانی و فرایند آن در بسیاری از علوم دیگر از جمله حقوق در ابعاد مختلف مدیریت قضائی می تواند با نظر به مطالعات میان رشته ای جایگاه شاخص و تعیین کننده ای داشته باشد. درهمین ارتباط و در پرتو آموزه های مدیریتی، نیز رویکردهای مزبور در حقوق کیفری جایگاه ویژه ای پیدا نموده و به ویژه در شکل دهی مبانی نظری سیاست جنایی و در بعد «سیاست جنایی ریسک مدار» تاثیر بسزایی داشته است؛ در این شاخه، از دو رهیافت کیفری و غیر کیفری برای کنترل جرم با استفاده از ابزارها و شیوه های مدیرتی بهره گرفته می شود. در رویکرد مدیریتی نظر بر این است که به جای مبارزه بی نتیجه و پر هزینه با همه مجرمان، بهتر است امکانات محدود دستگاه عدالت کیفری صرف مبارزه با درصد ناچیزی از مرتکبان که «هسته مقاوم بزهکاران» یا «گروه های پر خطر» محسوب می شوند، شود. در این رویکرد، سنجش ریسک مرتکبین با تکیه بر معیارهای بالینی و خصوصاً شاخص های آماری نقشی اساسی در ارزیابی خطرناکی مجرمان ایفا می کند. در این راستا، رویکردی جدید به نام عدالت سنجشی در سیاست جنایی شکل گرفته است که از روش های سنجش آماری ریسک و منطق بیمه جهت پیش بینی احتمال تکرار جرم توسط افراد دارای مشخصات جمعیت شناختی و مجرمانه مشترک در آینده استفاده می کند. در این رویکرد، مرتکبین خطرناک با کیفرهای توان گیر و حبس های بلند مدت خنثی کننده از جامعه طرد می شوند. در مقابل مجرمان کم خطر با لبه نرم عدالت کیفری رو برو می شوند. در رهیافت جرم شناختی مدیریت ریسک جرم، در ارتباط با مرحله محاکمه و پیش محاکمه در حقوق ایران، دیدگاه های مزبور با تکیه بر تشکیل پرونده شخصیت متهم و صدور قرارهای تامینی متناسب گرفته تا مرحله تعیین مجازات و استفاده از شیوه های مدیریت ریسک و سنجه های بالینی، تحول بنیادینی را ایجاد نموده است.

کلیدواژه ها:

مدیریت ، حقوق کیفری ، جرم شناسی ، محاکمه ، ایران