مقوله توسعه فراگیر در اسلام

آموزه های ادیان الهی بخصوص دین اسلام به عنوان خاتم و کاملترین دین الهی تعالی و تکامل انسان را هدف نهایی و غایی خود قرار داده اند. در این مقاله ابتدا سعی شده است مبانی نظری توسعه در قرآن که هدف آن توسعه و پیشرفت فرد در هر دو زمینه مادی و معنوی است آورده شود. در این راستا آیاتی از سوره های مبارکه هود، اعراف، ملک، حدید، لقمان و اسراء که مبین این مسائل است بیان شده اند. بعضی از علمای تفسیر هنگامی که قرآن کریم را مورد بحث و بررسی قرار می دهند در لابه لای شرح و تفسیر آیات قرآنی، بخش مربوط به توسعه را نیز توضیح داده اند. همچنین تقریبا قریب به اتفاق فقها هنگام شرح تفصیلی احکام شریعت و ابعاد توسعه ای موجود در احکام، نظریه ها و اجتهادها و استباط های خویش در این زمینه مانند بحث های زکات، خمس، عفو، فطریه را ارائه داده اند. همچنین مدخل سومی نیز وجود دارد که اندیشه اسلامی از آن وارد شده و مشارکتی فعال و پیشتاز را در عرصه تمدن به ما تقدیم داشته است. بعضی از صاحبنظران برجسته اسلام نظیر آیه الله هید سید محمد باقر صدر، حضرت امام خمینی (ره) نقطه نظرات نوینی در باب توسعه اقتصادی و انسانی ارائه نموده اند که کتاب اقتصادنا از سید صدر موضاعاتی نظیر عمران و آبادی و توسعه و عوامل آثار فقر و عقب ماندگی را متعرض شده است. در پایان نیز یک مقایسه تطبیقی بین نظرات امام خمینی در باب نقش تعلیم و تربیت و تهذیب در توسعه انسانی و مدل الگوی هرمی توسعه آورده شده است که هر دو نظریه آموزش و دانشگاه را مبدا و زیربنای توسعه قلمداد کرده اند.