تحلیلی بر تاریخچه رویکرد سیستمی ذخیره و انتقال در مدیریت منابع آب منطقه طبس

از 650 سال پیش مردم منطقه طبس با هدف تنازع بقا در اقدامی جسورانه، سیستمی جامع را برای مدیریت منابع آب خود طراحی واجرا نمودند که اکنون می تواند به عنوان یک نمونه عالی تلاش خلاقانه بشر، الهام دهنده مهندسین آب در سراسر جهان باشد که یکی ازمهمترین چالش های بشر در قرن بیست و یکم را در پیش رو دارند. المان های اصلی سیستم یکپارچه مزبور در کوهستان های صعب العبور شمال غربی شهر طبس شامل بلندترین سد وزنی – قوسی و مرحله ای دنیا به مدت 550 سال (تا ابتدای قرن بیستم) درمنطقه کرت با هدف ذخیره جریان فصلی رودخانه کریت، کانال ترکیبی هدایت جریان تنظیمی از سد از طریق قنات و رو بازه تا ده کریت به طول 26 کیلومتر می باشد. 50 سال بعد در منطقه شمال شرقی شهر طبس سد مهم دیگری احداق گردید. سد عباسی بر روی طاق احداث شده و تا سالیان متمادی گمان همه بر آن بوده که به دلیل ترس از شکست سد وهمزمانی ساخت آن باجنگ، پایین آن خالی گذاشته شده و تا سالیان متمادی گمان همه بر آن بوده که به دلیل ترس از شکست سدو همزمانی ساخت آن با جنگ، پایین آن خالی گذاشته شده است درحالی که این موضوع به نحو بسیار هوشمندانه ای بکار گرفته شده است، درواقع کارکرد اصلی این سد کاهش پیک سیلاب های رودخانه نهرین برای حفاظت ازشهر طبس می باشد نکته مهم دیگری که بایستی درموردسد عباسی به آن اشاره نمود، این است که این سد به دلیل عدم انباشت رسوبات به معنای واقعی کلمه یک توسعه پایدار محسوب میشود و می توان انتظار داشت این سد صدها و هزاران سال سیلاب های رودخانه نهرین را کاهش دهد. یکی دیگر از اجزا مهم سیستم اصلی دراین بخش بزرگترین قنات منطقه است که جریان تسکین یافته از سد عباسی را به کاسه طبس منتقل می نماید. در این مقاله ضمن اشاره به تجارت اصیل مدیریت منابع آب در منطقه کویری طبس در قالب معرفی ویژگی های خلاقانه سیستم های کریت و عباسی که برگرفته ازمطالعات تحقیقاتی و اکتشافی زمینی و هوایی 5 ساله نویسندگان در این منطقه بوده، رویکرد سیستمی ذخیره و انتقال با استفاده از قنات بعنوان محور اصلی این حلقه در منطقه تایخی طبس تشریح می گردد.

کلیدواژه ها:

کریت ، طبس ، قنات ، عباسی ، رویکرد سیستمی