پایش خشکسالی مناطق شرق و جنوب شرق ایران از دیدگاه شاخصهای متعدد خشکسالی

سیستمهای پایش در راستای تدوین طرحهای مقابله با خشکسالی و مدیریت فعال آن، از ضروریترین ابزار طراحی برای بررسی تغییرات مکانی و شدت خشکسالی در یک ناحیه میباشند و براساس هشدارهای این سیستمها، زمان و نوع عملیات پیشبینی شده برای مقابله با خشکسالی فعال میشوند. بر این اساس سیستمهای پایش در تدوین طرحهای مقابله با خشکسالی و مدیریت آن از اهمیت زیادی برخوردار هستند که بدین منظور از شاخصهای خشکسالی برای بیان کمی این پدیده استفاده میگردد. در این مطالعه با توجه به وضعیت آمار بارندگی ایستگاههای سینوپتیک موجود در مناطق شرق و جنوب شرق ایران، دادههای بارش سالانه 8 ایستگاه سینوپتیک مشهد، اصفهان، سبزوار، بیرجند، زاهدان، کرمان، بندرعباس و یزد در یک دوره 45 ساله انتخاب گردید. پس از بررسی صحت دادهها و انجام آزمون دادههای پرت، همگنی دادهها با استفاده از روش جرم مضاعف بررسی گردید. نواقص آماری دادهها از روش همبستگی برطرف شده و سپس مقادیر شاخصهای PNPI، RAI و نیچه، SPI و SIAP محاسبه گردید. براساس شاخصهای متعدد خشکسالی با درجات متعدد در تمامی ایستگاهها به وقوع پیوسته است. شدت و فراوانی خشکسالی در سه دوره 15 ساله بررسی شد. براین اساس، برمبنای شاخصهای PNPI ، RAI و نیچه شدیدترین خشکسالیها در 15 سال اول مورد مطالعه(1973-1959) و برمبنای شاخص SIAPو SPI شدیدترین خشکسالیها در 15 سال سوم مورد مطالعه(2003-1989) بوقوع پیوستهاند. بیشترین وقوع خشکسالی براساس شاخص PNPI مربوط به ایستگاه بندرعباس، براساس شاخص RAI، مربوط به ایستگاههای مشهد و سبزوار ، براساس شاخص نیچه مربوط به ایستگاههای اصفهان، سبزوار و یزد، براساس شاخصSPI مربوط به ایستگاه مشهد، براساس شاخصSIAP مربوط به ایستگاههای یزد و اصفهان بوده است. بر اساس شاخصهای متعدد فراگیرترین سالهای خشک مربوط به سالهای 2001، 1973 بوده است. مجموع نمرات هر شاخص در ایستگاههای شرق و شمال شرق نشان داد که شاخص های نمایه معیار بارندگی سالانه (SIAP) و ناهنجاری های بارش(RAI) دارای دقت بیشتری هستند.

کلیدواژه ها:

خشکسالی هواشناسی ، شرق و جنوب شرق ایران ، SPI ، SIAP