بررسی و تعیین مناسبترین روش مهار سیلاب به منظورکنترل و تغذیه سفره های زیرزمینی در حاشیه جنوبی رشته کوه البرزمرکزی و شرقی

افت سطح آب زیر زمینی در دشتهای حاشیه جنوبی رشته کوه البرز شرقی نگران کننده است .علت اساسی این رخداد خروج بیش از حد آب از سفره های زیرزمینی و عدم جایگزینی آن توسط سیلابها و روانابهاست . به عبارت دیگر ، میزان آب ورودی کمتر از میزان برداشت بوده و در نتیجه سطح آب زیر زمینی هر ساله پایینتر می رود . جایگزینی آب شور پلایا به جای آب شیرین و احتمال نشست آبخانه و نابودی مخزن ذخیره آب از دیگر معضلات افت سطح آب زیرزمینی است . حرکت سیلابها و روانابها در مسیل ها و خشکه رودها ، تنها راه تغذیه سفره های زیرزمینی است. صرف نظر از شیوه های مدیریتی درسرشاخه های حوزه آبخیز به عنوان مناسبترین روش کنترل سیل و نفوذ سیلاب ، روشهای مختلفی برای مهار و کنترل سیلاب در مسیر رودخانه و مسیل وجود دارد که افزایش میزان نفوذ را به دنبال خواهد داشت . بسته به شرایط توپوگرافی و ‌بافت خاک ، مهمترین شیوه های کنترل و بهره برداری می توان به بند سار ، خوشاب ، تغذیه مصنوعی ، هدایت سیلاب روی تراسها یا نهرچه های کنتوری و پخش سیلاب اشاره نمود . با توجه به اهمیت تغذیه سفره های زیر زمینی در مناطق خشک و نیمه خشک ، از روش های پخش سیلاب بر عرصه های آبخوان یا آبخوانداری ، سیستم غلام گردشی و چاله های تغذیه مصنوعی ، می توان نام برد . آبخوانداری، شیوه مناسبی از کنترل و مهار سیلاب در پایین دست است. اما وجود مشکلات متعدد در حاشیه جنوبی البرز و حوزه های آبخیز رسوبزا ، مانند بار کف و رسوبات ریزدانه فراوان ، مشکلات طراحی و اجرای سیستم و هزینه های احداث و نگهداری سازه ها ، عملا دستیابی به هدف تغذیه سفره های زیرزمینی را با تردید مواجه کرده است . با توجه به رسوبدهی بالا در حوزه های آبخیز حاشیه جنوبی البرز مرکزی ،‌ استفاده از سیستم غلام گردشی به منظور طولانی کردن مسیر حرکت سیلاب و افزایش زمان نفوذ در نقاط با نفوذپذیری بیشتر ، روش مناسبتری می باشد . در این روش با مطالعه مسیر حرکت سیلاب ، اقدام به تعیین مناطق مناسب با شیب کمتر از 5 درصد و با سطح قابل قبول برای احداث خاکریز های نیمه متراکم ( تراکم حداقل60 درصد یا همان تراکم بولدزری ) می گردد و سیستم غلام گردشی احداث می شود . با توجه به امکان تعیین دوره بازگشت و میزان دبی و تداوم سیلاب و میزان تبخیر پتانسیل منطقه، می توان اندازه سیستم غلام گردشی در طول مسیر مسیل را تعیین نمود ، به گونه ای که حداکثر نفوذ سیلاب در طول مسیراتفاق افتاده و در نهایت کمترین میزان سیلاب از انتهای مسیل وارد پلایا شود .

کلیدواژه ها:

: سفره های زیر زمینی ، استان سمنان ، سیل ، سیستم غلام گردشی ، پخش سیلاب