ملاحظات موجود در ادبیات آب مجازی به منظور مدیریت بحران آب در ایران

امروزه مقدار آبی را که برای تولید یک محصول و حتی ارائه خدمات خاص مورد استفاده قرار می گیرد و یا به عبارتی به میزان آبی که از بیرون به منابع آبی یک منطقه افزوده می شود را تحت مفهومی به نام ((آب مجازی)) بیان میکنند. از سویی دیگر ما در جوامع امروز با مفهومی تحت عنوان (بحران آب) روبرو هستیم. محدودیت‌ منابع‌ آب‌ موجود‌، رشد فزاینده جمعیت‌، مصرف‌ روز افزون آب‌ در بخش های‌ مختلف، ‌گسترش‌ آلودگی ها و بروز پدیده های اقلیمی نظیر خشکسالی های متناوب و شدید ‌در مجموع‌ باعث ایجاد بحران‌ آب در جوامع شده است که در سال های اخیر از مهمترین نگرانی های‌ مدیران‌ و برنامه‌ ریزان‌ کشور بوده است. این مشکل در مناطقی از جمله ایران که از لحاظ جغرافیایی بر روی کمربند خشک و نیمه خشک دنیا قرار گرفته اند شدیدتر می باشد. لذا استفاده از مفهوم آب مجازی در فرآیند مدیریت منابع آب، نقش مهم و بسزایی به لحاظ برقراری موازنه در عرضه و تقاضا آب و در نتیجه صرفه جویی و مصرف بهینه منابع آب خواهد داشت و از آنجا که ایران در ناحیه خشک و نیمه خشک دنیا واقع شده است، تجارت آب مجازی می تواند بعنوان راهکاری جدید جهت مقابله با بحران آب و کم آبی مورد توجه قرار گیرد. از کل منابع آبی که هر ساله در کشور استحصال می شود حدود 94% تنها در بخش کشاورزی مصرف می گردد. از سویی دیگر راندمان آبیاری در ایران در حدود 35% می باشد که این مطلب در کنار عدم رعایت الگوی کشت با توجه به منابع آبی منطقه و محدودیت و تنگناهای منابع خاک باعث به حداقل رساندن بهره برداری می گردد. لذا می بایست در شرایط کم آبی حاکم با نگرشی جامع به مدیریت منابع آب پرداخت و در مناطقی که با کمبود شدید منابع آب روبه رو هستیم حداقل با تعیین الگوی کشت مناسب و در نهایت با واردات آب مجازی به منطقه نیازهای آن منطقه را در شرایط بحران برآورده کرد و در واقع به بهبود شاخص های اجتماعی و اقتصادی مردم منطقه پرداخت. هدف این مقاله بررسی فرصت ها، ضرورت ها و ملاحضات خاص موجود در ادبیات آب مجازی و ارائه راهکارهایی به منظور استفاده از آن در شرایط بحران کم آبی موجود می باشد.

کلیدواژه ها:

آب مجازی ، بحران آب ، ‌مدیریت منابع آب ، بهره برداری ، الگوی کشت ، شاخص های اجتماعی و اقتصادی