مدیریت سیلاب در واحدهای هیدرولوژیکی حوضه آبخیز (با تأکید بر ارائه ی روابط همبستگی برای تعیین مناسب دبی اوج، سیلاب)

مدیریت سیلاب به عنوان یکی از راهکارهای اساسی در پیشگیری از خسارات ناشی از سیلاب بوده که این مدیریت شامل روش های سازه ای و غیرسازه ای می باشد. شناخت پدیده و خسارت سیلاب از طریق برآورد دقیق و مبتنی بر اصول علمی و عملی، مقادیر دبی پیک سیلاب و واکنش حوضه های آبخیز در برابر عوامل اقلیمی امکان پذیر است. از آنجایی که اکثر حوضه های آبخیز کشور از لحاظ ایستگاه های آماربرداری دبی (ایستگاه هیدرومتری) دارای محدودیت می باشند، بنابراین در حوضه های آبخیز فاقد آمار، برآورد دبی پیک سیلاب از روش های تجربی بسیار معمول می باشد، که این روش ها با استفاده از خصوصیات فیزیکی حوضه های آبخیز (فیزیوگرافی) و اطلاعات اقلیمی انجام می پذیرد. در این تحقیق به جهت دستیابی به مقادیر مورد نظر و در نتیجه تدوین برنامه های جامع مدیریت سیلاب، با استفاده از اطلاعات فیزیوگرافی (از قبیل مساحت، طول ابراهه و زمان تمرکز) و مقادیر برآورد شده از برخی روش های تجربی (از قبیل فولر، کریگر، دیکن، SCS و استدلالی) به تحلیل رگرسیونی رابطه میان دبی های برازش شده با مشخصات فیزیوگرافی واحدهای هیدرولوژیکی در حوضه آبخیز قورچای رامیان پرداخته شده است. استفاده از معادله ی همبستگی جهت برآورد مقادیردبی پیک سیلاب یکی از روش های سریع و قابل اعتماد آماری بوده که بتوان در هر بازه مورد نظر در حوضه آبخیز بدان دست یافت و برنامه های مدیریت سیلاب را بر آن اساس تدوین نمود. نتایج حاصل از این تحقیق شامل، ارائه روابط همبستگی به عنوان برازشی خطی از روابط تجربی موجود با استفاده از مشخصات فیزیوگرافی از واحدهای هیدرولوژیکی در حوضه آبریز مورد مطالعه، می باشد. پس از بررسی انواع روابط رگرسیونی (دوگانه و چندگانه)، نتایج نشان می دهد که مدل رگرسیون خطی بر اساس مشخصات فیزیوگرافی منطقه با ضریب همبستگی بیش از 0/98 و خطای نسبی حدود 6 درصد تخمین مناسبی از حداکثر دبی پیک سیلابی در منطقه مورد مطالعه بوده و جایگزین مناسبی برای روش های تجربی موجود در برآورد دبی حداکثر سیلابی می باشد. مهمترین عامل در مدیریت سیلاب پیش بینی بزرگی و حجم سیلاب می باشد که می توان با استفاده از این روابط همبستگی اقدام به محاسبه بزرگی سیل و در نتیجه اقدام به مدیریت سیل در هر بازه از حوضه مورد نظر نمود، با توجه به اینکه بیشتر شهرها در خروجی حوضه های آبخیز (با توجه به وجود آب مناسب) قرار گرفته اند با برآورد دقیق میزان سیلاب بالادست شهرها و اتخاذ راهکارهای کنترلی مناسب می توانیم میزان خسارت ناشی از سیلاب در شهرها را به میزان قابل توجهی کاهش دهیم.

کلیدواژه ها:

سیلاب ، روابط همبستگی ، روابط تجربی ، مدیریت سیلاب و دبی اوج سیل