بازخوانی نقش فضاهای آیینی در پایداری منظر شهرهای اسلامی

در بررسی عوامل موثر بر شکل گیری اجتماعات انسانی در قالب شهرها، یک سویه نظری متوجه به شهر به عنوان محلی برای برگزاریآیین هاست. پرستشگاه ها به عنوان نخستین نمونه های فضاهای آیینی و مذهبی از جمله فضاهای اصلی موجود در ساختار تمامی شهرهای کهنبوده اند. در طول تاریخ با ظهور مذاهب، نوع خاصی از آیین های مذهبی به منظور حفظ اعتقادات شکل گرفتند که بیانگر جهان بینی و نگرشمعتقدان به این ادیان بودند، روحیه جمعی مراسم های آیین درکنار روح جمعی مذهب سبب تداوم این فضاهای مذهبی و آیینی شد به گونه ای کهامروزه مناظر آیینی، به عنوان متونی برای قرائت ارزش ها و اعتقادات جوامع محسوب می شوند. در ساختار بسیاری از شهرهای ایرانی و اسلامیفضاهای آیینی- مذهبی چون بقاع امامزادگان در ابتدا به دلیل تقدس سبب شکل گیری و توسعه جوامع انسانی در اطراف خود شده و بعدتر به دلیل بالا بودن قابلیت های رفتاری و اجتماعی به عنوان نقاط عطف فرهنگی، بستری طبیعی برای برقراری تعاملات اجتماعی ایجاد کرده و باعث پایداریجوامع در مقیاس شهر و محله شده اند. این فضاهای آیینی و مذهبی با داشتن خصلت جمعی و تعامل سازنده با عناصر طبیعی مقدس نظیر آب ودرخت، فضاهای جمعی هویت مداری را شکل می دهند.اهمیت این فضاهای آیینی در شهرهای ایرانی تا به حدی است که در برخی موارد نظیرشهرهای مشهد، قم، آران و بیدگل و... به وجه هویتی، علت وجودی و عامل پایداری شهر تبدیل شده در مواردی دیگر هم چون نقطه عطفی درادراک شهرواندان از منظر شهر و قسمت های مختلف آن عمل میکنند نظیر میدان تجریش و منظر آیینی امامزاده صالح.

کلیدواژه ها:

آیین ، شهر اسلامی ، فرهنگ ، منظر زیارتی