کمی سازی تأثیر آلودگی رسوبات بر غلظت فلزات سنگین در آب های رودخانه ای با استفاده از روش استخراج ترتیبی و محاسبه ضریب توزیع (مطالعه موردی رودخانه الله لو چای،منطقه معدنی انگوران، جنوب غربی زنجان)

رسوبات حامل های اصلی فلزات در چرخه هیدرولوژیکی هستند و بسته به شرایط محیطی، به عنوان منشأ یا مصرفگاه فلزات عمل می کنند. بالا بودن غلظت فلزات در رسوبات به طور مستقیم بر غلظت فلزات در ستون آب نیز اثر می گذارد. در این پژوهش رودخانه الله لوچای که از سر شاخه های اصلی انگوران چای بوده و متأثر از فرسایش باطله های معدنی است به عنوان هدف مطالعاتی انتخاب گردید. علاوه بر اندازه گیری غلظت فلزات سنگین (سرب، روی، آرسنیک،کادمیم،کروم و نیکل) در نمونه های آب و رسوبات این رودخانه، از روش استخراج ترتیبی 5 مرحله ای و محاسبه ضریب توزیعKd)برای کمی سازی اثر آلودگی رسوبات به فلزات سنگین بر غلظت این عناصر در آب های رودخانه ای استفاده شد. نتایج تجزیه شیمیایی رسوبات و آب ها نشان داد که غلظت همه فلزات سنگین در رسوبات مورد مطالعه بالا بوده و از2722/6mg/kgبرای سرب تا42/8mg/kgبرای کادمیم تغییر می کند. در نمونه های آب نیز غلظت دو فلز روی و آرسنیک به ترتیب 350و 50 میکروگرم بر لیتر است که بسیار بالاتر از مقادیر مجاز آنها در آب های غیرآلوده است. بر اساس نتایج حاصل از روش استخراج ترتیبیSequential Extractionمشخص گردید که از مجموع کل غلظت ( 100 درصد) دو فلز روی و آرسنیکدرصد فلز روی و 35 درصد عنصر آرسنیک با فاز اول یا تبادل پذیرExchangeable)همراه بوده و بخش عمده غلظتسایر فلزات (سرب، کادمیم، کروم و نیکل) با فاز پنجم یا بازماندیResidual)همراه می باشند . این امر نشان می دهد که دو فلز روی و آرسنیک تحت شرایط قلیایی تا خنثی از سطح رسوبات غنی از فلز جدا شده (پدیده واجذب) و وارد ترکیب آب رودخانه شده اند و بدین علت این دو فلز غلظت بالایی را در آب های رودخانه نشان می دهند.

کلیدواژه ها:

استخراج ترتیبی ، ضریب توزیع ، رسوب ، آب رودخانه ای ، الله لوچای