تاثیر تراس‌بندی در کاهش فرسایش و سیلاب در منطقه چمانی استان گلستان

خسارت ناشی از سیل با تراکم جمعیت، میزان سرمایه‌گذاری در امور زیربنایی و میزان توسعه کشاورزی و صنعتی مناطق کوهستانی ارتباط تنگاتنگی دارد و اصولاً بروز سیلاب نتیجه فرسایش و تخریب رسوب زیاد همراه با جریانهای تند و ناگهانی می‌باشد و در نتیجه پیشگیری از فرسایش خاک و کنترل رسوبات با اجرای اقدامات سازه‌ای در مسیر روخانه‌ها و دامنه‌ها یکی از اقدامات مؤثر می‌باشد نظر به اینکه اراضی منطقه مورد مطالعه دارای شیبی کمتر از 30 درصد می‌باشد از طرح تراس‌بندی استفاده شده و سبب کاهش میزان رواناب، فرسایش و حجم سیلاب گردیده است. حوزه آبخیز چمانی یکی از زیر حوزه‌های منطقه مینودشت شرق استان گلستان محسوب شده حدود 3400 هکتار مساحت دارد و می‌توان آنرا از زیرحوزه‌های آبخیز چهل جای مینودشت برشمرد که جهت دستیابی به آن می‌توان بعد از عبور شهرستان مینودشت از طریق جاده آسفالته روستا‌ی دروک به منطقه رسید. این حوزه، در طول جغرافیاییً30,َ28,ْ55- ً16,َ33,ْ55 شرقی و عرضهای جغرافیایی ً34,َ1,ْ37- ً39,َ5,ْ37 شمال واقع شده است. حداقل ارتفاع حوزه 725 متر و حداکثر ارتفاع آن 2800 متر و شیب متوسط وزنی آبراهه اصلی 6/13 درصد و شیب متوسط حوزه 7/25 درصد است با توجه به بررسیهای انجام شده و فرسایش ویژه آن برابر 1257 مترمکعب در کیلومترمربع در سال است که شرایط نامناسبی را در این منطقه بوجود می‌آورد و وجود اراضی شیب دار زراعی و تشکیلات زمین‌شناسی ضعیف و نامقاوم سرعت تخریب را افزایش داده و جریانهای گلی همراه با مقادیر زیادی رسوب در برخی دره‌ها باعث تخریب و فرسایش شدید کناری در طول آبراهه اصلی شده است. وجود رسوب بیش از حد پائین دست حوزه و وجود گل و لای در مواقع جریان کم نیز گویای این مطلب است. و با توجه به پیشینة وقوع سیلاب در سالهای قبل در منطقه جهت پیشگیری از آن طرح پایه‌ای در شرق استان گلستان انتخاب و اجرا گردید که این طرح شامل تراس‌بندی، نمادکاری و علوفه کاری در شیب دیواره‌های تراس ایجاد شده و منطق با فرهنگ بومی ساکنین منطقه می‌باشد. و نتایج نشان می‌دهد که تراس‌بندی بر روی دو عامل اثر گذاشته است ابتدا عملیات تراس‌بندی باعث کاهش شیب دامنه شده و بر میزان آبهای هرز آنها تاثیر داشته و میزان نفوذ بارش بیشتر شده است. ثانیاً زمان تمرکز آبهای هرز با توجه به کاهش شیب دامنه‌ها افزایش یافته و در نتیجه باعث کاهش دبی حداکثر سیلاب می‌گردد. از سوی دیگر یکی از عوامل تاثیرگذار و مهم در موفقیت اجرای این طرح نقش ترویج و آموزش اهالی بومی منطقه به منظور آگاهی از اثرات اقتصادی آن برای منطقه و ساکنین می‌باشد.

کلیدواژه ها:

تراس بندی ، سیلاب ، چمانی ، استان گلستان