مدیریت پسماندهای ناشی از سوانح طبیعی (با نگرشی به زمین لرزه بروجرد- لرستان)

سوانح طبیعی و شرایط اضطراری (نظیر جنگ یا درگیریها) اغلب منجر به تولید حجم عظیمی از پسماندها (آوار- زباله) با منشایی غیر از پسماندهای عادی روزانه شهری و صنعتی میگردد. این پسماندهای جدید عمدتا" ناشی از تخریب ساختمانها (مسکونی-صنعتی) و همچنین عملیات کمک رسانی و فعالیتهای نوسازی و تجدید اسکان مصدومین است. با توجه به تولید حجم عظیمی از پسماندها در مدت زمانی کوتاه در شرایط اضطراری، انجام اقداماتی فوری در زمینه ساماندهی و مدیریت این مواد در حین برنامه های کمک رسانی و نوسازی بسیار ضروری است. با اجرای اقداماتی مناسب میتوان این پسماندها را از دیدگاههای اقتصادی و زیست محیطی بخوبی مدیریت نمود. تجربیات بین المللی نشان داده است که در حین عملیات پاکسازی و بازسازی، بخش قابل توجهی از ضایعات ناشی از تخریب را میتوان مورد استفاده مجدد (reuse) و یا بازیافت (recycling) قرار داد. به طوریکه میتوان مصالح ساختمانی مورد نیاز برای عملیات بازسازی را فراهم کرده و به این ترتیب از میزان آوار تحویلی به محلهای محدود دفن- و به تبع آن معضلات زیست محیطی- به مقدار زیادی جلوگیری کرد.(Baycan and Petersen, 2002) با توجه به مسائل ذکر شده فوق، مدیریت صحیح پسماندها اعم از آوار و زباله‌ها (پس از جمع آوری) در شرایط اضطراری باید در مراحل ابتدایی کمک رسانی و برنامه‌های نوسازی و بازسازی مورد توجه ویژه قرار گیرد. چنانچه پسماندها بی‌برنامه در چندین مکان رها شوند، پاکسازی و اصلاح مجدد آن مکانها بمراتب با گذشت زمان پرهزینه‌تر خواهد بود. با هدف عملیاتی نمودن این مطالعات و ایجاد فضایی مناسب در کشور برای نخستین بار، موضوع مدیریت صحیح پسماند‌های (آوار- زباله) ناشی از سوانح طبیعی به شکلی سیستماتیک پس از زمین لرزه دشت سیلاخور (لرستان) توسط مولفین مطرح شد. بر پایه مشاهدات صورت گرفته، صرفا" بخشی از آوار سالم (عمدتاً شامل آجر) به صورت موردی توسط اهالی جهت استفادهٌ مجدد (reuse) جمع‌آوری و بقیه در سطح منطقه رها شده بود. لذا به منظور مدیریت بهینه آوار در منطقه زلزله زده، پیشنهادات پایه بمنظور جلوگیری از پراکنده سازی آوار، دوباره کاری در جمع‌آوری و حمل و نقل و همچنین صرف هزینه‌های مجدد مطرح گردید که در جای خود مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.