تلفیق روش های تجربی و سیستم اطلاعات جغرافیایی در راستای کاهش تبعات سیلاب و حفاظت از خاک (مطالعه موردی)

کشور ایران جزء 10 کشور اول دنیا به لحاظ تنوع و حجم وسیع خسارات ناشی از وقوع حوادث قهری می باشد که سالیانه بخش بزرگی از سرانه تولید ناخالص ملی صرف بازسازی و بازتوانی خسارات ناشی از وقوع این حوادث می گردد. از مهمترین حوادث قهری در کشور ما سیلاب می باشد. یکی از دلایل وقوع سیلاب فرسایش خاک می باشد که به جنس خاک، لیتولوژی و توپوگرافی منطقه بستگی دارد و با شناسایی و برآورد میزان دقیق آن می توان اقدامات موثری در راستای مدیریت و کاهش تبعات مخرب سیلاب در حوضه های آبریز انجام داد. حوضه آبریز کشف رود جزئی از حوضه آبریز قره قوم ایران است که در شمال شرق کشور و در شمال استان خراسان رضوی واقع گردیده است. حوضه مذکور به دلیل مورفولوژی های مختلف زمین , کاربری نا مناسب اراضی و پوشش پراکنده گیاهی از پتانسیل بالایی در جهت افزایش میزان فرسایش خاک و وقوع سیلاب برخوردار است . در این تحقیق به منظور شناسایی نقاط مستعد وقوع پدیده سیلاب ، و پهنه بندی خطر فرسایش در حوضه آبریز رودخانه کشف رود ، پس از پیمایشهای صحرایی واستخراج داده ها از تصاویر ماهواره ای، نقشه های نه گانه مدل تجربی MPSIAC با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)در محیط Arc View ترسیم گردید. سپس عوامل نه گانه موثر در فرسایش حوضه آبریز مورد بررسی و براساس مدل تجربی ارزش گذاری شد. در نهایت با تلفیق لایه های نه گانه فوق در محیط نرم افزار Arc Map، نقشه نهایی شدت فرسایش حوضه آبریز تهیه گردید. نتایج این تحقیق نشات می دهد بخش های میانی به دلیل وجود رسوبات عهد حاضر ، فقدان پوشش گیاهی و کاربری نامناسب اراضی از پتانسیل بالایی جهت وقوع سیلاب های مخرب و حرکات توده ای برخوردار می باشند (کلاس فرسایش IV) و بایستی با اعمال روش های پیشگیرانه و حفاظتی در راستای مدیریت بحران سیلاب اقدامات اساسی انجام شود. برخلاف بخش های میانی ، مناطق شمالی و جنوبی به دلیل رخنمون سازند های آهکی ، واحد های گرانیتوئیدی و اولترامافیکی و وجود باغات و پوشش گیاهی مناسب ،کمتر در معرض خطر فرسایش خاک و سیلاب قرار دارند (کلاس فرسایش III) . نتایج این تحقیق قابلیت تلفیق مدل های تجربی و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) را در تهیه اطلاعات دقیق و بهنگام از حوضه های آبریز و قابلیت سامانه اطلاعات مکانی را در تحلیل این اطلاعات مشخص میکند

کلیدواژه ها:

روش های تجربی ، سیستم اطلاعات جغرافیایی ، سیلاب ، حفاظت از خاک