خطوط انتقال انرژی دریای خزر و تأثیر آن بر ژئوپلیتیک

دریای خزر بزرگ ترین دریاچه جهان است که میان آسیا واروپا واقع شده و فاقد آبراه طبیعی به آب های آزاد می باشد. تا پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، دریای خزر به عنوان دریای ایران – شوروی شناخته می شد ولی در عمل تحت اختیار و سلط شوروی قرار داشت و حتی استخراج نفت و تقسیم آن میان جمهوری خودمختار داخلی شوروی بدون هماهنگی با ایران در محدوده مناطق بالای خط مرهوم حسینقلی – آستارا صورت گرفته بود. به دنبال فروپاشی اتحاد جماهیر شوری و ظهور سه کشور جدید قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان، وضعیت ژئوپلتیک و ژئواکونومیک منطقه نیز تغییر یافت و منابع انرژی موجود در ان توجه قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای را پیش از پیش به خود جلب کرد. با افزایش روزافزون وابستگی اقتصادی جهان به منابع انرژی هیدروکربنی و ادامه تنش ها در خاورمیانه و بی ثباتی آن منطقه و هم چنین ظهور روسیه به عنوان یک بازیگر اصلی در بازار انرژی جهان، نفت و گاز خزر و مسیرهای انتقال انرژی آن به بازارهای مصرف نیز مورد توجه قدرت های بزرگ صنعتی و شرکت های نفتی جهانی قرار گرفت. از آن جا که منطقه مزبور در خشکی محصور بوده، بزرگ ترین مشکل ژئوپلیتیک این جمهوری ها و شرکت های نفتی، انتقال نفت و گاز این منطقه به بازارهای جهانی است که به ناچار برای عرضه انرژی باید از خطوط انتقالی استفاده شود. در این مقاله سعی می شود به استفاده از رویکرد توصیفی – تحلیلیع به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که مسیرهای انتقال خطوط انرژی این منطقه چه تأثیری بر ژئوپلیتیک جمهوری اسلامی خواهد گذاشت و چه فرصت ها و چالش هایی را پیش روی ایران خواهد گذارد.

کلیدواژه ها:

انرژی ، ژئوپلیتیک دریای خزر ، خطوط انتقال انرژی ، ژئوپلیتیک جمهوری اسلامی ایران