افت سطح آب زیرزمینی و تاثیر آن در تداوم خشکسالی هیدرولوژیکی مطالعه موردی : رودخانه و دشت شازند در استان مرکزی

خشکسالی یکی از بلایای طبیعی است که به صورت مکرر یا متناوب اتفاق می افتد و تقریبا در هر نوع آب و هوایی وقوع آن محتمل است. خشکسالی هیدرولوژیکی حاصل کمبود در بارش موثر (مازاد) مربوط به تاثیر دوره های کمبود بارندگی در ذخایر آب سطحی یا زیرزمینی است و زمانی اتفاق می افتد که منابع واقعی آب برای تامین نیاز از پیش تعیین شده مصرف کنندگان، تحت سیاست های معین مدیریت آب، کافی نباشد. در مقاله حاضر به بررسی اثرات افت سطح آب زیرزمینی بر میزان جریان رودخانه ها طی دوره های بارندگی معمولی و دوره های خشکسالی پرداخته شده است. برای این منظور قسمتی از حوضه آبریز رودخانه قره چای که شامل محدوده های مطالعاتی آستانه، نهرمیان، بصری – لنگرود و شازند است، بررسی شده است. ابتدا دوره های خشکسالی هواشناسی به وقوع پیوسته در سطح منطقه بررسی شدند. براساس نتایج حاصله چهار دوره خشکسالی در سطح منطقه شناسایی شد که این دوره ها عبارتند از : سال های 1362 تا 1364، سال های 1367 تا 1371، سال های 1375 تا 1379 و سال های 1386 تا 1390. مشاهده شده که در طی سال های اخیر و با افزایش میزان برداشت از سفره های آب زیرزمینی، با اتمام دوره خشکسالی هواشناسی، مدت تداوم دوره های خشکسالی هیدرولوژیکی در حوضه های کوهستانی تغییرات زیادی را نسبت به دوره های مشابه سالیان قبل نداشته است ولی در حوضه هایی که در دشت ها واقعند به دلیل افت سطح آب زیرزمینی صورت گرفته در آبخوان، این روند بسیار تغییر نموده و مدت تداوم دوره ی خشکسالی هیدرولوژیکی بسیار بیشتر شده است. دلیل عمده این موضوع نیز تغییر نقش رودخانه ها از حالت زهکش به تغذیه کننده در این مناطق می باشد.

کلیدواژه ها:

خشکسالی هیدرولوژیکی ، رودخانه قره چای ، دشت شازند ، استان مرکزی