علاج بخشی سدهای انحرافی خیرآباد و شاوور با تکیه بر شرایط ژئوتکنیکی در پایین دست

یکی از قدیمی‌ترین شبکه‌های آبیاری و زهکشی احداث شده در کشور با قدمتی بیش از 50 سال شبکه شاوور می‌باشد. جریان آب زیرزمینی اراضی مرتفع شمال شوش در استان خوزستان و روانابهای بخشی از اراضی شبکه دز در 15 کیلومتری شمال شهرستان شوش موجب پیدایش رودخانه شاوور گشته که پس از عبور از شهر شوش بین دو رودخانه کرخه و دز به موازات آن‌ها در جهت کلی شمالی جنوبی جریان یافته و در انتها به رودخانه دز منتهی می‌گردد. بر روی این رودخانه دو بند انحرافی بتنی بنام خیر آباد (1319) و شاوور (1316) وجود دارند که با تنظیم سطح آب بین این دو سد، آبیاری اراضی تحت پوشش میسر می‌گردد. به دلیل قدمت بالای این دو سد و وجود فرسایش در پایین دست علاوه بر هدر رفت آب (Water Loosing) به دلیل نوع واگرایی خاک و شرایط ضعیف ژئوتکنیکی، تخریب در پایین دست سازه‌ها، پایداری آن‌ها را با خطر جدی مواجه نموده است. از طرفی عدم امکان قطع و یا انحراف آب، مرمت جزئی توسط بهره‌بردار را ناممکن ساخته است. لذا با بررسی پارامترهای ژئوتکنیکی خاک در پایین دست دو بند انحرافی و نمونه‌برداری از منطقه بین دو بند به فاصله حدود 16 کیلومتر، بررسی میزان فرسایش با روابط تئوریک انجام و عمق تثبیت بستر در بند خیرآباد و شاوور بترتیب 5/4 و 4/5 متر محاسبه گردید. گزینه‌های ترمیمی برای هر دو بند به صورت کارگذاری بلوک‌های مکعبی 60 سانتی‌متری، گابیون با ابعاد 1 متر، دیوار حایل وزنی و پوشش ژئوتکستایل هرکدام با بررسی پایداری و لغزش و خاک متراکم پشت دیوارهای تثبیتی انجام گرفته و با بررسی نیروهای وارده از هر طرف، ابعاد پایدار جهت ایستایی سازه طراحی گردید. در نهایت با بررسی فنی، دیوار با بلوک‌های 60 سانتی‌متری مناسب و قابل اجرا تشخیص داده شد.

کلیدواژه ها:

فرسایش ، آبگیر ، دایک ، بند انحرافی ، رسوب