بررسی کیفیت سلسله مراتب حضور در آیین تشرف به بناهای مذهبی (نمونه موردی: حرم حضرت معصومه (س) و حرم حضرت عبدالعظیم (ع))

بناهای مذهبی در شهرهای اسلامی نقاط شاخصی هستند که بر کالبد و جان شهر تاثیر می گذارند. رخصت حضور و زیارت این زیارتگاه ها مبتنی بر اصول تربیتی و اخلاقی است. وقتی زائر کنار درگاه می ایستد و رخصت می جوید، در دل نگران است. اینجاست که مومن به تامل در خویش می پردازد و خود ارزیابی می کند. بناهای مذهبی با ایجاد سلسلهمراتب فضایی به شناسایی و القای برخی از مفاهیم ارزشمند پرداخته اند که به بررسی و تحلیل فضاها و عناصر آنها پرداخته می شود. هدف از این تحقیق، بررسی کیفیت سلسله مراتب فضایی است که در حرم باید وجود داشته باشد و می تواند تاثیر در حضور زائرین به تشرف داشته باشد؛ با توجه به اینکه امروزه این امر تا حدودی اهمیت خود را از دست داده و کمتر به مفاهیم آن توجه می شود . در این پژوهش از طریق روش توصیفی – تحلیلی و تفسیری و با استفاده از منابع و اسناد کتابخانه ای به بررسی و تحلیل چگونگی شناخت واحیا سلسله مراتب فضایی در مزارهای اسلامی پرداخته شده و سلسله مراتب حرم حضرت معصومه (س) در زمان قاجار به عنوان نمونه والای سلسله مراتب بررسی شده و به وضعیت کنونی حرم حضرت معصومه (س) و حرم حضرت شاه عبدالعظیم (ع) پرداخته شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که رعایت سلسله مراتب فضایی، از طریق عناصر کالبدی دارای مفاهیم ارزشمندی است. فضاهای موجود در مسیر حرکت، هدایت فرد را به مرکز اصلی بر عهده دارند و زائر را از نزدیک شدن تدریجی به قلب حرم آگاه می سازد و وجود سلسله ای از فضاها تا قلب حرم بر ادراک و رفتار زائرین اثر می گذارد.

کلیدواژه ها:

سلسله مراتب ، آیین تشرف ، حرم ، بنای مذهبی