جاودانگی در آثار معماری اسلامی

امروزه پس از گذشت دوران معماری اسلامی و تلاش برای آفرینش معماری جاودانه، عمر هنر بسیار کوتاه تر از گذشته شده است و این آثار علاوه بر آن که چیزی برای عرضه به آیندگان ندارد در میان عوام نیز جایگاهی نداشته و در واقع این معماری دچار روزمرگی شده است. حال با توجه به مسائل یاد شده این پرسش مطرح می شود که به راستی آثار معماری اسلامی چه ویژگیهایی دارند که آنها را از آثار مشابه متمایز می سازد و آن را ماندگار و جاودان می کند؟ در این مقاله با رویکردی کیفی و شهودی تعاریفی که از معماری اسلامی و یک اثر جودانه در قالب سه نگرش معمار محور، مردم محور و دیدگاه فراگیر مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است بر حسب نتایج به دست آمده می توان چنین اظهار نظر کرد که هر دو تعریف نخبه گرا و مردم گرا، که حتی در ارائه اصول مربوط به ماندگاری یک اثر ناتوانند، نمی توانند به جاودانگی یک اثر کمک کنند. آنچه که از بررسی ها بدست آمد، نشان می دهد که لازمه جاودانگی یک اثر، توجه همزمان به تمام ابعاد انسانی مطرح در حوزه معماری چون انسان، هنرمند، جامعه، تاریخ، طبیعت و خداوند است و هنرمند و جامعه هر دو به عنوان انسان در ارتباط با دو بعد دیگر طبیعت و خدا است ک ه به وحدت نزدیک می شوند و می توانند آثار جاودانی را بیافرینند و اصول ارائه شده توسط مرحوم «پیرنیا» برای معماری اسلامی چون مردم واری، نیارش، خودپسندگی و پرهیز از بیهودگی، به این جهت مایه جاودانگی است که هم در طبیعت مشاهده می شود و هم از صفات فعل خداوند است. این صفات بیش از آنکه بومی و سنتی باشد، عقلانی اند و به همین جهت معماری اسلامی مظهری از معماری جاودان را شکل می دهد.

کلیدواژه ها:

جاودانگی ، ماندگاری ، معماری اسلامی