بررسی سیرتحول و تطور نهادعقل درفقه و حقوق امامیه و کاربرد آن نزد فقیهان شیعه امامیه ازآغاز تا قرن دهم

شکل گیری علم فقه مبتنی بردوبنیاد کتاب و سنت بوده است درگذرزمان برای رسیدن به اهداف غایی خود به عقل و سایرنهادهای اصولی جهت پاسخگویی به حادثه های روزامد روی اورده است و مکتب دیگر حقوقی اسلام اهل سنت به جهت مبانی اعتقادی خود تاسیسهایی چون رای استشاره قیاس مصالح مرسله و استحسان و ... روی آورد ولی مکتب فقهی امامیه به دلیل باور جدی خود به امامت تا غیبت کبری از این جهت نیازی به روشهای مذکور احساس نمی کرد دراین پژوهش سیرتحول و تطور عقل و معانی گوناگونی که درادوار مختلف فقه ازدلیل عقلی ارایه شده بانگرشی کارکردگرایانه بررسی میشود از این رو با کاوش منشا روی اوری به این دلیل کاربرد آن درفقه پژوهی فقیهان صاحب مکتب مطالعه شده است برخی ازفقیهان ازعقل اصول عملیه و قواعد فقهی را اراده کرده اند و برخی با دیدی ابزارگونه آن را درحدود تحلیل و استدلال فقهی به شمار آورده و فقیهان دیگری با اینکه آن را درمبانی نظری اصول استنباط حاکم مستقل قلمداد کرده ولی به گاه عمل و درمقام استنباط به آن استنباط ننموده اند و دراین سیر وسلوک فقه پژوهانه ی دوره های فقی برخی به تقابل جدی با روند نهادینه کردن عقل مبادرت ورزیده اند و بربسندگی نصوص درپاسخگویی به حوادث نو به نوروزاگاران قائل بودند و بارین باورند که بایدحریم امن شریعت را از ورود عقل پاسداری نمود.

کلیدواژه ها:

عقل ، فقه ، ادوار فقه ، دلیل عقلی ، نقل