حقوق مالکیت معنوی در ارقام گیاهی

حقوق مالکیت معنوی به مالکان حق اختراع، حقوق علامت تجاری و یا حق نسخه برداری اجازه میدهد که از منافع فعالیت یا سرمایهگذاری خود بهرهمند شوند. ارزش قوانین مالکیت فکری در بخش کشاورزی شامل: توسعه اقتصاد مبتنی بر کشاورزی، افزایش تجارت محصولات کشاورزی و سرمایه گذاری، تشویق رشد فنآوریهای، ایجاد کشت و صنعتهای کشاورزی قابل رقابت در جامعه بینالمللی، امکان تجاریسازی موثر ابتکارها و اختراعها و نتایج حاصل از تحقیقات بر روی محصولات کشاورزی و تأمین و حمایت از شهرت بینالمللی صادرات محصولات کشاورزیاست.حق ثبت اختراع بطور اصولی به هر اختراع خواه فرآورده یا فرآیند تولیدیک فرآورده باشد، اعطاء خواهد شد مشروط بر اینکه:جدیدیا نوظهور باشد؛متضمن یک اقدام خلاقانه و ابداعی باشد و باید از لحاظ صنعتی قابل اجرا و کاربردی باشد. از همین رو برخی از دولتها برای مقابله با اثرات مخرب نظام ثبت اختراع در بخش کشاورزی از نظامهای خاص حمایتی استفاده میکنند. از جمله این نظامهای خاص، میتوان به نظام حمایتی ثبت ارقام جدید گیاهی اشاره نمود.حمایت از رقمهای جدید گیاهی باید با استفاده از حق ثبت اختراع، نظام ویژه موثر یا نظامی مرکب از هر دو این نظامها صورت پذیرد. بر اساس قانون ثبت و کنترل و گواهی بذر و نهال کشور، موسسه تحقیقات ثبت و کنترل و گواهی بذر و نهال بر اساس قانون بذر و آئین نامه ثبت ارقام گیاهی، شناسایی و ثبت ارقام گیاهی را برعهده دارد. امتیاز حقوق بهنژادگر به رقمی تعلق میگیرد که جدید،متمایز، یکنواخت، وپایدارباشد. آزمونی که برای بررسی تمایز، یکنواختی و پایداری ارقام انجام میگیرد، آزمون ثبت (DUS) نام دارد. در ضمن رقمی قابل ثبت است که تاریخ درخواست ثبت آن در داخل کشور، بیش از یک سال و در خارج کشور بیش از چهار سال از زمان تجاری شدن آن نگذشته شده باشد. احراز امتیاز فنی حقوق به نژادی یک رقم جدیدبر اساس دستورالعمل آزمون DUS در هر گونه گیاهی صورت می گیرد. این آزمون زیر نظر کمیته فنی ثبت به سه روش: آزمون مستقیم (محصولات زراعی)، مشاهده در محل (درختان مثمر و غیرمثمر) و بررسی اطلاعات و اسناد انجام می شود. مراحل آزمون DUS شامل: طراحی، اجرا، بررسی صفات کمی، کیفی و شبه کیفی ودر صورت لزوم استفاده از داده های حاصل از DNA ریز ماهوارهای مثل توالی های ساده تکراری (SSR) یا چند شکلی هایتک نوکلئوتید (SNP) برای ارقام جدید انجام می گیرد.در خصوص تجاری شدن گیاهان زراعی آزمونهای ثبت (DUS) و تعیین ارزش زراعی (VCU) انجام می شود ولی در گیاهان زینتی، درختان میوه و سبزی و صیفی فقط آزمون DUS نیاز است. پس از آزمون DUS رقم جدید نام گذاری و به فهرست ملی ارقام گیاهی کشور اضافه می شود.