جام هوشمند از فناوری های قدیمه ایران

طرح "جام هوشمند تفکیک کننده آب و روغن" یکی از طرح های برادران شاکر خراسانی، از جمله نوابغ ایرانی و سازنده دستگاه های خودکار در قرن سوم هجری، است. در گذشته، دانشمندان ایرانی در زمینه طراحی و ساخت ماشین آلات و ابزار مکانیکی گام های بزرگی برداشته اند،لکن به دلیل گذشت زمان یا نبودن امکان ساخت، اساسا نمونه های ساخته شده ای از این دستگاه ها در دسترس نیست و فقط نقشه های آن در نسخ خطی در موزه های مختلف مانند موزه واتیکان در ایتالیا و موزه توپکاپی در ترکیه نگه داری می شود. دستگاه تفکیک کننده آب و روغن با توجه به اختلاف چگالی دو سیال آب و روغن کار می کند که از طریق دو مجرای خروجی، آب و روغن را جدا می کند. این جام شامل تنگی با یک ورودی و دو خروجی است. در کف این تنگ پایه ای عمودی تعبیه و بر روی این پایه تیغه ای افقی قرار داده شده است که حرکت رفت و برگشتی به پایین و بالا دارد. در یک سمت این تیغه ظرفی استوانه ای شکل نصب شده که دارای دو لوله خروجی در دو طرف و مقابل هم است و در سمت دیگر آن وزنه ای آویخته شده است. تیغه از مرکز به پایه عمودی متصل است و گشتاور ایجاد شده توسط وزن سیال ریخته شده در ظرف بر حسب چگالی سیال، تیغه را به چپ یا راست متمایل می کند و لذا سیال (آب یا روغن) از سمت مربوط به خود خارج می شود. این دستگاه تا به حال در ایران ساخته نشده و برای اولین بار توسط سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران در قالب پروژه ای تحقیقاتی با عنوان "طرح فناوری های قدیمه ایران" در پژوهشکده مکانیک بر اساس مستندات موجود طراحی و ساخته شده است.

کلیدواژه ها:

برادران بنو موسی ، احمدبن موسی شاکر خراسانی ، کتاب الحیل و جام هوشمند