مقایسه عملی ظروف تفکیک کننده مایعات درکتاب الحیل ازقرن سوم هجری

در کتاب الحیل، به بیان و طراحی مهندسی دستگاه ها و ظروفی اقدام شده که از منظر دانش مهندسی هر یک در نوع خود بی نظیر و شگفت انگیز است. برخی از این ظروف و دستگاهها از نظر طراحی و سازگار توانایی و قابلیت تفکیک مایعات را برمبنای گرانروشان دارند و بعضی دیگر مایعات را براساس چگالیشان جدا کنند الحیل عنوان کتابی است که آن را در قرن سوم هجری در شهر بغداد توسط احمدبن موسی به رشته تحریر درآمده است احمد بن موسی یکی از سه فرزند موسی بن شاکر خراسانی است که در تاریخ علم و دانش به بنوموسی (فرزندان موسی) مشهورند و از زمره دانشمندان برجسته ایرانی پس از اسلام به شمار می رود. از وی اختراعات و ابداعات زیادی در زمینه علم مکانیک به جا مانده است که شرح آنها در نسخ خطی کتاب الحیل بیان شده است طراحی مجدد بازسازی و آزمودن مکانیزمهای به کار رفته در طراحی این چراغها در قالب طرحی پژوهشی با عنوان «طراحی و ساخت فناوریهای دانشمندان قدیم ایران» در پژوهشکده مکانیک سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران به مرحله اجرا درآمده است در این مقاله مکانیزمهای به کار رفته در این چراغها و کارکرد آنها از دیدگاه مهندسی امروز بررسی و چگونگی فرآیند طراحی آنها ارزیابی شده است در فرآیند طراحی این چراغها نوعی تفکر تکاملی مشاهده می شود که با پیروی از این تفکر هر چراغ از مکانیزم چراغ قبلی بهره جسته و در جهت کامل کردن کارکرد آن مکانیزم دیگری نیز بدان افزوده شده است در نهایت نمونه های بازسازی شده آزمایش شدند و نتایج به دست آمده از آزمونها بیانگر آن است که عملکرد آنها با آنچه در کتاب الحیل قید شده است هماهنگ است. از جمله یافته های مهم این طرح می توان از طراحی مکانیزمهایی نام برد که قادرند تا در عین سادگی، مایعات را براساس چگالی یا گرانروی شان به طور مجزا یا حتی در برخی از ظروف به طور همزمان از یکدیگر تفکیک و از مجرایی مشخص به بیرون از ظرف هدایت کنند با توسعه بهنگام این مکانیزمها می توان از انها در آموزش مهندسی و در صنعت امروز بهره گرفت

کلیدواژه ها:

کتاب الحیل ، احمدبن موسی بن شاکرخراسانی ، بنوموسی ، تفکیک سیالات ، گرانروی ، چگالی