واکاوی کیفیت استدلال فقیهان به قواعد عقلی در فرایند استنباط

اختلاف گسترده در مسیله کاربرد قواعد عقلی در فقه، بیانگر ضرورت ضابطه مندی این امر است. قواعد عقلی حاصلتعقل اند. احکام فقهی نیز اعتبارهای شارع مقد س هستند. قاعده استحاله اجتماع نقیضین ریشه بسیاری از قواعد عقلی دیگر است، همچون استحاله دور ، استحاله تسلسل ، استحاله توارد علل بر معلول واحد . فقیهان درباره کاربرد این قواعد در مباحث مختلف فقهی هم رای نیستند. این نوشتار با بررسی و تحلیل موارد کاربرد قواعد عقلی درفقه، درصدد ارایه ضابطه کاربرد قواعد عقلی در فرایند استنباط است. براساس یافته های این تحقیق، قواعد عقلی جز درمواردی خاص که ناظر به موضوع خارجی حکم شرعی است، در فرایند استنباط حکم فقهی موضوعیت ندارند؛ چه آنکهفقه جایگاه اعتبارات شرعی است و وجود اعتباری مبتنی بر نص، عرف، مصلحت و... در این اعتبار ملاک است.

کلیدواژه ها:

فقه ، استنباط احکام ، مبانی تشریع ، قواعد عقلی ، عرف ، مصلحت