بررسی عناصر زمینه گرا(حالی-مقالی) در گفتمان نی نامه

یکی از مراحل تکوین علم زبان شناسی مرحله گفتمان است که بر مبنای آن، زبانشناسان جایگاه ویژهای برای گفته پرداز در نظر میگیرند. در این چارچوب جدید زبانی، شاخحصیهای فردی دخیل در تولید آثار زبانی، به عنوان عناصری مهم و تعیینکننده به حوزهٔ مطالعات زبان راه مییابند. البته این مبحث در تاریخ بلاغت اسلامی، موضوعی دامنه دار است که از کشاکشی میان دو علم نحو و معانی برمیخیزد. علمای نحو به سیاق داخلی و مقالی کلام و مطابقت ترکیب اجزای آن با اصول دستوری توجه کردهاند، در حالی که علمای بلاغت، خواصی و اغراضی نهفته در این ترکیبات را با مطابقت دادن ان با زمینه و سیاق بیرونی کلام (مقام)بازکاویدند. در این بین، عدهای نیز توانستند مقال و مقام را (توأمان) مورد توجه قرار دهند و ضمن رعایت اصول و قوانین نحوی، از آن در اندازهگیری میزان عدول از اصل ترکیب اجزای کلام و تبیین معانی و اغراضی ثانوی جملات بهره گیرند. در این مقاله قصد داریم با تبیین و تحلیل پارهای از عناحصر زمینه گرایی حاضر در گفتمان نی نامه، از جمله ضمایر شخحصی، اشاره و عناحصر زمانی و با طرح مسئلهٔ قبیضی و بسط کلامی، نخست جایگاه و اهمیت گفته پرداز را در این منظومه نشان دهیم و سپس از طریق همین مؤلفه ها، نیت گوینده را در سازمان دادن به سازکارهای خوانندگان شفافتر کنیم. اساساً پرسش اصلی تحقیق این است که آیا میتوان با کمک عناصر زمینه گرا از سطح جمله فاصله گرفت تا از دورنمایی کامل تر از جمله به اغراضی ثانویه متن نظر انداخت و سرانجام، از آن برای سنجشی مطابقت مقال و مقام یاری گرفت؟

کلیدواژه ها:

تحلیل گفتمان ، عناصر زمینه گرا ، نی نامه ، قیض و بلسط گفتمان ، مقال s مقام