چیستی منظر شهری بررسی تاریخی تحولات مفهومی منظر شهری در ایران

منظر شهری، ترکیب نسبتاً جدیدی است که پیش از آنکه دست اندرکاران علم و نظر به تبیین آن بپردازند، در میان مردم و حرفه مندان مورد استفاده واقع شد. نخستین بار مرحوم دکتر «مزینی » در دهه 50 ، که کتاب «کوینلینچ » به نام «تصویر شهر » )یا تصور شهروندان از شهر( را «سیمای شهر » ترجمه کرد، این مفهوم را در ادبیات حرفها ی و علمی ایران مطرح ساخت. از آن پس تا سا لهای بسیار، سیمای شهر تنها واژه برای صحبت کردندرباره مفهوم، معنا و صورت شهر بود و در ابتدا بیشترین کاربرد مفهومی این واژه، ریخت شهر و فیزیک ساختما نها بود. دو دهه پس از آن اصطلاح منظر شهری پیدا شد. این اتفاق در ابتدا بیشترمتکی بر تنوع زبانی بود تا عمق فلسفی. اما با تشکیل کرسی آموزش منظر در دانشگا ههای ایران، سطح حرفه ای و تجربی تعریف منظر به مرتبه علمی ارتقاء پیدا کرد. اگرچه هنوز دامنه مناقشه ها پیرامون سیما یا منظر واشتراکات آن با طراحی شهری، فضای سبز، مرمت شهری، محیط زیست و امثال آن کم و بیش جریان دارد، اما پشتوانه محکم علمی و نظریه هایمبنایی منظر به سهولت، پرس شهای تازه پدید آمده را پاسخ می دهد. اگرچه استوارشدن معنای صحیح از پدیده ها در ایران به دلیل رایج نبودن تخصص و رواج شهرت، تلاشی بیشتر از آنچه در دنیا معمول است، نیاز دارد در نخستین همایشی که وزارت مسکن و شهرسازی تحت عنوان «سیما ومنظر شهری، تجارب جهانی و چشما نداز آینده » در سال 1382 با مدیریت گروه بزرگی از اساتید شهرسازی دانشگا هها برگزار کرد، این تعریف- به مثابه خشت اول که کج نهاده شد- ارائه شد : منظر شهری عینیتی است که مستقل از انسان وجود دارد و توسط او ادراک می شود )باغنظر، 1383 . بعداً همین تلقی نادرست خطاهای دیگری را به همراه آورد: منظر شهری، واقعیتی عینی است که در مشاهده هر فرد به دیده می آید. منظر ، چیزی است عینی و منظر ذهنی معنایی نخواهد داشت جز چیزیکه به چشم آید ولی به چشم دل. منظر حوزه قابل رؤیت از یک نقطه ، کی مسیر و مکان ویژه است. بستر منظر شهر؛ هندسه فضا ، کالبد و به عبارت دیگر ، فرم کالبدی است. همه این تلقیها با رواج تعریف ارسطویی از شهرصورت می گرفت؛ اگرچه نویسندگان آنها تلاش می کنند تعبیر قدیمی را با آرایش جدید و ادبیات روز عرضه کنند، اما حاکمیت تلقی کالبدی از شهر در متن تعابیر آنها پیدا است .

کلیدواژه ها:

مکان ، منظر ، فضا ، منظر شهری