تأثیر سرریز فناوری ناشی از سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر عملکرد بخش صنعت

بر اساس نظر بسیاری از اقتصاددانان، شکاف قابل توجه درآمد سرانه مابین کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه ناشی از شکاف قابل توجه فناوری مابین آنان است. بر اساس نتایج مطالعات تجربی، کشورهای در حال توسعه میتوانند از کانال جریان ورودی سرمایه گذاری مستقیم خارجی اقدام به کاهش شکاف فناوری نمایند. زیرا بنگاه های چند ملیتی وارد شده به اقتصادهای میزبان، به طور نسبی از فناوری مدرن تری نسبت به بنگاه های داخلی بهره مند هستند. البته باید خاطرنشان ساخت سرریز فناوری سرمایه گذاران خارجی تابع ظرفیت جذب سرریز فناوری در اقتصاد داخلی است. ظرفیت جذب فناوری در اقتصاد داخلی نیز تابعی از متغیرهای متعددی است که در این مطالعه، سرمایه انسانی مدنظر قرار گرفته است. باتوجه به نقش تعیین کننده بخش صنعت در اقتصاد جهانی، هدف مطالعه حاضر بررسی اثرات سرریزی سرمایه گذاری خارجی از منظر فناوری بر عملکرد بخش صنعت اقتصاد ایران طی دوره 1388-1374 در قالب برنامه های توسعه اقتصادی است. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که طی برنامه دوم توسعه ارتباط قوی میان ارتقای سرمایه انسانی (معیار ظرفیت جذب)، جذب سرمایه گذاری خارجی، اثرات سرریزی و عملکرد صنعت وجود ندارد. در حالی که طی برنامه سوم توسعه رابطه فوق محسوس بوده که از دلایل آن می توان به الزامات سیاستی این برنامه، در خصوص ارتقای نقش تحقیق و توسعه در سطح کلان اقتصادی و تصویب قانون جدید حمایت و گسترش سرمایه گذاری مستقیم خارجی در سال 1381 و اجرای سیاست کاهش انحصارات و تصدی گری دولت در اقتصاد اشاره کرد. شایان ذکر است، طی برنامه چهارم توسعه، اگر چه ارتباط مذکور نسبت به برنامه دوم توسعه بهتر و مناسب تر بوده است ولی نسبت به برنامه سوم عملکرد ضعیفی داشته است که از دلایل آن می توان به عدم تناسب بین اعتبارات پژوهشی و تعداد پژوهشگران و مصرف اعتبارات پژوهشی در امور جاری دستگاه های اجرایی، نبود امنیت سرمایه گذاری و اتخاذ سیاست های ناکارآمد در حمایت از صنایع داخلی اشاره کرد. در مجموع میتوان بیان داشت ارتباط فوق در بخش صنعت طی دوره مذکور محسوس و قابل دفاع نبوده است.

کلیدواژه ها:

سرمایه گذاری مستقیم خارجی ، سرریز فناوری ، سرمایه انسانی ، عملکرد بخش صنعت ، انباشت تحقیق و توسعه خارجی