نقش نظارتی دیوان عدالت اداری بر شوراهای اسلامی

دیوان عدالت اداری، به عنوان یک دادگاه اختصاصی در ساختار قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران، وظیفه رسیدگی به شکایات مردم از دستگاه های اداری را بر عهده دارد. در حقیقت، دیوان عدالت در نقش حامی مردم و مدافع حقوق آنان، اقدام ها، تصمیم ها و مصوبه های مامورین و واحدهای دولتی را زیر نظر می گیرد. هدف از تشکیل دیوان عدالت اداری در دو چیز خلاصه می شود: احقاق حقوق مردم و تحقق عدالت اداری. دیوان در رسیدگی به دعاوی اشخاص حقیقی و نیز اشخاص حقوقی حقوق خصوصی صلاحیت دارد. رسیدگی به دعاوی اشخاص حقوقی حقوق عمومی خارج از صلاحیت دیوان می باشد. این نوشتار با هدف تبیین صلاحیت های دیوان عدالت اداری به نگارش در می آید. نگارنده، سابقه تاریخی و اهداف تشکیل دیوان، صلاحیت های آن را از حیث خواهان خوانده و موضوع دعوا مورد بررسی قرار داد. سپس به نقش دیوان در خصوص نظارت بر شوراهای اسلامی پرداخته می شود و در آخر به مواردی از ابطال مصوبات شوراها که در قالب دادنامه ها ذکر شده است اشاره شد. نتایج بیانگر این بود که اگر چه پس از اعلام نظریه تفسیری شورای نگهبان نسبت به اصطلاح دولت در رابطه با اعمال نظارت قضایی براعمال دولت و تصویب قانون جدید دیوان دایره نظارت دیوان مشخص شده است اما به نظر می رسد که محدود ساختن صلاحیت دیوان در رابطه با اعمال دولت با فلسفه تأسیس دیوان عدالت اداری، یعنی رفع اثر از هر گونه مقررات فاقد مشروعیت که جنبه قانونی ندارد، سازگاری نداشته باشد بنابراین به نظر می رسد برای برقراری یک دولت قانونمند با ابزارهای اعمال حاکمیت قانون، نظارت فراگیر و کلی دیوان نسبت به اعمال غیر فانون گذاری و قضایی به معنای اخص لازم باشد. به طور کلی و نتیجه ای که از این تحقیق می توان گرفت این است که دیوان در رسیدگی به دعاوی اشخاص حقیقی و نیز اشخاص حقوقی حقوق خصوصی صلاحیت دارد. رسیدگی به دعاوی اشخاص حقوقی حقوق عمومی خارج از صلاحیت دیوان می باشد. در مورد آیین نامه های دولتی، تشخیص مغایرت آیین نامه ها با احکام شرعی در صلاحیت شورای نگهبان است و دیوان در این رابطه صالح نیست. صلاحیت دیوان در مورد این آیین نامه ها، ابطال، پس از اعلام نظر شورای نگهبان است.

کلیدواژه ها:

دیوان عدالت اداری ، شورا ، صلاحیت