بررسی و تحلیل عناصر و مؤلفه های هویت ایرانی و اسلامی (ملی و دینی) در آثار مصطفی مستور

مصطفی مستور از نویسندگان برجسته پس از انقلاب اسلامی به ویژه دهه اخیر است که تا کنون حدود نه اثر روایی در قالب آثار داستانی به چاپ رسانده است. مهم ترین اثر او روی ماه خداوند را ببوس است که به عنوان اثر برگزیده در دهه هشتاد انتخاب شده است. نگاهی فراگیر به مجموعه آثار مستور نشان می دهد که گفتمان برتر و غالب در گفتمان روایی او؛ گفتمان اخلاقی، معنوی و دینی و حتی در مواردی گفتمان اسلامی است و لذا در آثار او، عناصر مربوط به هویت های ملی و دینی به کرات دیده می شود. از آنجایی که او به مسایل زندگی و اتفاقات و حوادث واقعی در زندگی شخصیت های داستانشمی پردازد؛ بررسی هویت های ملی و دینی در آثار او می تواند خواننده را به شناخت جامعه ما دردهه های اخیر یاری دهد. با توجه به این امر در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی سعی شده است تمام عناصر ملی- دینی در آثار مستور طبقه بندی و سپس تجزیه و تحلیل شود. بررسی و تحلیل آثار مستور با نگاه به موضوع مورد بحث نشان می دهد که حدود53 عنصر مربوط به هویت دینی-مذهبی و 59 عنصر مربوط به هویت ملی-ایرانیبرجستگی خاصی دارند. مهم ترین عناصر دینی و معنوی در آثار مستور حضور خداوند، نوع نگاه و تلقی خاص از مرگ، آفرینش و مباحث مربوط به هستی شناسی، قضا و قدر الهی، آخرت گرایی، بهشت و جهنم، گزاره های عملی دینی نظیر اذان، نماز و ... و مهم ترین عناصر ملی زبان زدها، نوع خاص سوگند، خواستگاری ها، عروسی، عزاداری و ... است که در این پژوهش به ابعاد و زوایای مختلف این عناصر توجه شده است. همچنین در کنار بررسی هویت هایی از عناصر ملی- دینی، هویت های منفی رایج در این برهه زمانی نیز بررسیشده است.

کلیدواژه ها:

هویت ، ملی ، دینی ، مصطفی مستور ، گفتمان بومی گرایی