معناشناسی مضمون عشق در سروده های میرزاده ی عشقی و نقش آن در بیان مضامین سیاسی- اجتماعی

انقلاب مشروطه و وقایعی که به دنبال داشت، تحولی وسیع در سطح جامعه ی ایران به وجود آورد. در نتیجه اشخاص بزرگی در سطوح مختلف، تحت تأثیر این تحولات فعالیت داشتند و برخی نیز آثاری از خود به جای گذاشتند. در عرصه ی ادبیات، شخصیت های برجسته ای همگام با دیگر اقشار جامعه در جهت آن تحول نوین حرکت کردند. میرزاده ی عشقی نیز یکی از کسانی است که پس از کودتای 1229 به مخالفت با خاندان قاجار و استبداد بیرونی و درونی پرداخت. او با انتشار روزنامه ی قرن بیستم مبارزاتش را گسترش داد و سرانجام جانش را بر سر این راه گذاشت. عشقی را می‌توان یکی از پیشگامان تجدد در دو سطح سیاست و ادبیات به شمار آو رد. در اشعار عشقی مضامین نوینی چون وطن خواهی، بیدادستیزی، اشاره به تجدد و ... وجود دارد؛ اما یکی از مضامینی که شاید به اندازه ی مضامین سیاسی- اجتماعی در شعر او، برجسته نباشد، مضمون عشق است. هر چند حجم این اشعار در مقابل اشعار سیاسی او، کمتر است؛ اما از جهاتی همچون: نستالژی در عشق، تأثیرپذیری از نگاه عاشقانه‌ی حافظ، نگاه به زن، نوآوری در طرح مضامین عاشقانه و ... برجسته است. از سوی دیگر ردپایی از عشق در اشعار سیاسی- اجتماعی عشقی دیده می شود که به نظر می‌رسد نخستین نواهایی باشد که عشق و سیاست را به یکدیگر پیوند می‌زند. عشقی تعدادی از اشعار سیاسی- اجتماعی خود را در پیوند با عشق و یا در طرحی عاشقانه و رمانتیک ارائه کرده است. این پیوند میان عشق و سیاست که مانع از ملالت و دلزدگی اشعار سیاسی- اجتماعی او شده، بر تأثیر کلام نیز افزوده است و شعر او را از سروده های شاعرانی که شعرشان بیشتر شبیه به یک مرام نامه ی سیاسی– اجتماعی است، ممتاز کرده است. این پیوند، در اشعار وطنی شاعر برجسته تر از سروده‌های دیگر اوست تا جایی که وطن را به عنوان معشوقِ اول عشقی به نمایش می گذارد.

کلیدواژه ها:

میرزاده ی عشقی ، عشق ، مضامین سیاسی ، اجتماعی