اعتقاد به مشیت ازلی و باز تاب آن در دوبیتی های باباطاهر

ایرانیان باستان براساس آموزه آیین های مهرپرستی، زروانی و مزدایی، سرنوشت خود را متاثراز اراده ازلی می پنداشتند. پس از اسلام نیز، برداشت های خاص از بعضی از آیات و ماثورات در موضوع جبر، تلقی سلب اراده از آدمی را در بین ایرانیان مسلمان فراگیر کرد. چنانکه از یک طرف اندیشه های اشاعره بدین مساله دامن زد و از دیگر سو، برخی از عارفان با پناه بردن به تسلیم و رضا، اعتقاد به سرنوشت محتوم را از مبانی اعتقادات خود قلمداد کردند. اندیشه جبرگرایی باعث رواج کلمات و اصطلاحاتی چون بخت، اقبال و طالع و سرنوشت و تقدیر در فرهنگ ایرانی شد. و بر این مبنا اصطلاحاتی چون مشیت ازلی، دور گردون و قضای آسمانی در ادبیات فارسی راه یافت؛ از آنجا که آثار هر شاعری از جمله باباطاهر میراث دار فرهنگ کهنی است که در بستر آن پرورش یافته، این مقاله در صدد آن است تا با ارایه شواهد متعدد از باور باباطاهر به مشیت ازلی، زمینه های فرهنگی آن را نیز واکاوی کند. بررسی دقیق اشعار نشان می دهد که این عارف دل سوخته، متاثر از زمینه های فرهنگی پیش گفته، در موارد متعددی اعتقاد و باور به بخت باوری را در دوبیتی های خود منعکس کرده است.

کلیدواژه ها:

دوبیتی ، اراده ازلی ، جبر ، باباطاهر