هسته های روستایی درون شهر تهران زمینه ساز تشدید آثار مخاطرات زلزله (محدوده مطالعاتی: تجریش)

تهران از جمله شهرهایی است که توسعه شتابان خود را در سده حاضر بر بستر طبیعی ناامنی قرار داده است. در این فرایند، تهران روستاها و آبادی های زیادی را در بافت خود کشانده و در بدنه خود جای داده است. این هسته های شهری که اغلب در پهنه شمالی، شمال شرق، شمال غرب و سپس در بخش های جنوبی و جنوب غرب تهران قدیم قرار دارند، امروزه به عنوان کانون های فرعی در بافت این شهر زمینه ساز آسیب پذیری بیشتری از مخاطرات طبیعی بویژه زلزله هستند. وجوه اصلی آسیب پذیری هسته های روستایی درون بافت های شهری در ابعاد ساختار کالبدی و فضای زندگی اجتماعی روستایی مطرح است. در بعد ساختار کالبدی، هسته های مذکور به فراخور زندگی و شرایط روستایی شکل گرفته اند. از اینرو از منظر نفوذپذیری، پایداری سازه و ریزدانگی قطعات ملکی شرایط لازم را برای وقوع مخاطرات محیطی بویژه زلزله آماده می کنند. همچنین بخشی از مشکلات هسته های روستایی درون بافت های شهری به فضای زندگی اجتماعی روستایی مربوط می شود. به واسطه گسترش فیزیکی شهر، فضای زندگی روستایی (شامل اراضی مزروعی و باغات) و تقسیمات مالکیتی فضاهای مذکور اثرات خود را بر شهر به جای می گذارند. نمونه ملموس این واقعیت، خود را در بافت کالبدی آشفته و بی نظمی ساختار شبکه معابر برخی محلات منطقه یک شهرداری تهران نشان داده است. امروزه افزایش ساخت و ساز و تراکم ساختمانی در بافت های مذکور مشکلاتی را برای شهروندان فراهم کرده است و در هنگام وقوع مخاطرات محیطی این مشکلات بویژه در امر امداد و نجات بیشتر خواهد شد. در این مقاله هسته روستایی تجریش که از کانون های روستایی ادغام شده در تهران است، مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصله، حاکی از آن است که ویژگی های باقی مانده از ساختار روستایی مورد بررسی (تجریش) کماکان قابل توجه است. باتوجه به اهمیت کاهش آسیب پذیری ناشی از زلزله در هسته های روستایی درون بافت های شهری، مقاله حاضر پیشنهادهایی برای کاهش آسیب پذیری در این محدوده ها به طور عام و محدوده مورد مطالعه به طور خاص ارائه کرده است.

کلیدواژه ها:

هسته های روستایی ، ادغام روستایی ، مخاطرات محیطی ، زلزله ، آسیب پذیری ، تهران