زاده ی اضطراب جهان (نگرش و مروری بر رمانتیسم در شعر معاصر ایران)

؛ رمانتیک از آغاز اصولا در نقد هنر ی جایگاهی نداشت و تنها به دیدگاهی اطلاق می شد که بر نقش عاطفه و تخیل در آثار هنری تاکید داشت . ورود این اصطلاح به فضای ادبی از حدود سال 1797 و با تاملات فردریش شلگل آغاز می شود و سپس در کشورها و مواضعدیگر مورد استفاده قرار می گیرد. اما شروع این مکتب مقدم ه ای دارد که بعدها با نام پیش رمانتیسم معروف می شود، یعنی دوره ای انتقالی که از پس کلاسیسم اتفاق می افتد و اندک اندک به رمانتیسمی تمام عیار منتهی می شود با شاعرانی چون : شاتوبریان، مادامدواستال، لامارتین، آلفرددووینی، ویکتور هوگو، آلفرد دوموسه، گوته، شلی، لرد بایرون، ویلیام بلیک، لرمانتف و ...دوران مدرنی که رمانتیسم در آن اتفاق می افتد از طرفی دوران تعارض ها و تناقض های بی شماری هم هست چرا که طبقه ی بورژوا به عنوان متولیان این مکتب هم از کلاسیک و شکوه و جبروت آن دل کنده اند و هم به دست آورد و ساحل نج اتی هم نرسید ه اند . نتیجه یاین موقعیت تنهایی و یاس است و مرگ اندیشی و بدبینی به تمام ساز و کار جهان. ورود تفکر رمانتیکی به ایران از اواخر عهد قاجار و اوایل مشروطیت آغاز می شود آن هم با اولین ترجمه هایی که از آثار شاعران و نویسندگان غربی صورت می گیرد . نقش نشریاتاین دوره در آشنایی شاعران و نویسندگان ایرانی با این منابع غنی و ارزشمند نقشی است انکار ناکردنی. منتها بدیهی است که در مشروطه به واسطه ی غلبه ی جو انقلابی گری تفکر رمانتیکی (که درون گرا و یاس آلود است ) چندان وزنی ندارد و تنها در اواخر مشروطیت است که باشکست این جنبش زمینه ی اجتماعی برای شکل گیری و رواج این اندیشه شکل می گیرد آن هم در آثار کسانی چون عارف قزوینی، میرزاده ی عشقی و سرانجام نیما یوشیج. بدیهی است که هرگز نمی توان انتظار داشت رمانتیسم همان گونه که در غرب شکل می گیرد و پیش می رود در ایران هم اتفاق بیفتد چرا که هر کشوری شرایط اجتماعی و تاریخی خود را دارد اما بررسی شعر معاصر فارسی نشان می دهد که اشتراکاتی میان رمانتیسمغربی و نوع ایران یاش وجود دارد و این امر البته نافی وجوه متعارض نخواهد بود. اما شاید بتوان گفت که آغاز رسمی این مکتب در شعر نو فارسی از اوایل دهه ی 1330 رقم می خورد و آن هم با شخصیتی چون فریدون توللی با درج این نکته که در آثار پراکنده ای هم بارقه هایی از این تفکر و رویکرد می توان سراغ گرفت، کسانی چون ملک الشعرای بهار، خانلری و حتی نیما (که افسانه ی او را مانیفست شاعران رمانتیک خوانده اند). شعر رمانتیک با رنگ و بوی ایرانی اش در فضای ادبی ایران سیر خود را آغاز می کند و پیش می رود و در مقطع مهمی چون کودتای 28 مرداد 1332 و شکست نهضت مردم و گسترش فضای اختناق و سرکوب در کشور و یاس و دلمردگی اهل فکر و قلم به اوج خود می رسد، در آثار شاع رانیچون: فریدون توللی، اسماعیل شاهرودی، گلچین گیلانی،سیروس مشفقی ،منوچهرآتشی، فریدون مشیری، حمید مصدق، فروغ فر خ زاد (شعرهای آغا زین)، نادر نادرپور، سهراب سپهری، شفیعی کدکنی، حسن هنرمندی ، احمد رضا احمدی،محمد زهری، اسماعیل خویی،محمود کیانوش ، منصوراوجی ، م . آزاد ، محمد علی اسلامی ندوشن ، مهدی سهیلی ،م .آزرم، شفیعی کدکنی، نصرت رحمانی، اخوان ثالث ، هوشنگ ابتهاج، سیاوش کسرایی و .... منتها بدیهی است که سیر این رمانتیسم بسته به شاعر و مقطع تاریخی اش گاه به سوی تغزلی صرفمیل کند و گاه به سوی مسائل اجتماعی و گاه یاسی فلسفی و....

کلیدواژه ها:

رمانتیسم ، شعر رمانتیک ، شعر مشروطه ، شعر نو