ارزیابی تحمل به خشکی و شاخصهای تحمل در ارقام گندم نان

به منظور بررسی تغییرات عملکرد و واکنش ژنوتیپ های مختلف گندم نان نسبت به تنش خشکی آزمایشی در سال زراعی 85-84 در استان ایلام اجرا شد. پنج رقم گندم شامل چمران، اترک، زاگرس، کوهدشت و چناب از ارقام متداول منطقه در دو آزمایش جداگانه در شرایط مطلوب و تنش خشکی درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند . نتایج تجزیه واریانس صفات نشان داد که ژنوتیپ ها اختلاف معنی داری را برای کلیه صفات مورد بررسی نشان داده و از نظر این صفات تنوع بالایی داشتند . تنش خشکی عملکرد را به میزان 50 درصد کاهش داد. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام با در نظر گرفتن عملکرد دانه به عنوان صفت وابسته نشان داد که صفات تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و وزن هزاردانه دارای بیشترین تأثیر بوده و در شرایط تنش و بدون تنش به ترتیب 93 و 96 درصد تغییرات عملکرد دانه را توجیه نمودند. در تجزیه به مولفه های اصلی در شرایط بدون تنش چهار مولفه اول حدود 95/3 درصد از کل تغییرات را توجیه کردند . که به ترتیب به عنوان مؤلفه های اجزای عملکرد، رشد طولی، وزن هزار دانه و عملکرد نامگذاری شدند . در تجزیه به مؤلفه های اصلی در شرایط تنش پنج مؤلفه اول حدود 95/8 درصد از کل تغییرات واریانس را توجیه کرده و مؤلفه های اول و دوم به ترتیب مؤلفه های اجزای عملکرد و رشد طولی نامگذاری شدند، در مؤلفه سوم صفات تعداد روز تا رسیدگی و طول سنبله به ترتیب بیشترین اثر منفی و مثبت ر ا داشتند . در مؤلفه های چهارم و پنجم بیشترین اثر مثبت مربوط به طول دوره پر شدن دانه، تعداد سنبلچه و تعداد دانه در سنبله بود. از این مولفه ها می توان در برنامه های اصلاحی برای انتخاب ژنوتیپ های پر محصول و متحمل به خشکی استفاده کرد . علاوه بر این، شاخص های مقاومت به خشکی نظیر SSI،MP ،GMP ،STI ،TOL بر مبنای عملکرد ژنوتیپ ها در شرایط تنش و بدون تنش محاسبه شدند. شاخص های دارای همبستگی مثبت و معنی دار با عملکرد دانه به عنوان معیار گزینش ژنوتیپ های مقاوم به خشکی با پتانسیل عملکرد بالا انتخاب شدند . از این نظر شاخص ها ی MP،GMP ،STI بیشترین همبستگی را با یکدیگر و با عملکرد دانه در هر دو شرایط رطوبتی داشتند. بر مبنای این شاخص ها ارقام زاگرس و چمران متحمل ترین و ارقام اترک و چناب حساسترین ارقام به تنش خشکی بودند.

کلیدواژه ها:

گندم ، تنش خشکی و شاخص تحمل