پهنه بندی خشکسالی حوزه آبخیز کویر میقان با استفاده از شاخص SPI

خشکسالی یک پدیده تکرار شونده اقلیمی است که ممکن است به اشتباه یک پدیده تصادفی در نظر گرفته شود.لذا وقوع خشکسالی در هر نوع اقلیمی ممکن است رخ دهد، اما ویژگیهای آن از یک ناحیه به ناحیه دیگر متفاوت است.پدیده خشکسالی از بی هنجاری عناصر اقلیمی ( از یک دوره نرمال) مانند بارش،دما،رطوبت،باد،ابرناکی و تابش منشاء و سرچشمه می گیرد. بعضی از مراحل و انواع خشکسالیها با جبران کمبود بارش در زمان دوره رشد به صورت موقتی برطرف می گردد اما خشکسالی هیدرولوژی و تبعات آن بعلت اختلاف فاز بین زمان شروع و خاتمه بارندگی ممکن است ادامه یابد. یکی از نشانه های وقوع خشکسالی هیدرولوژی عدم تامین و ذخیره آبی مناسب حتی در شرایط بارش نرمال می باشد،لذا در این پژوهش برای نشان دادن ابعاد خشکسالی هیدرولوژی از یک دوره آماری بلند مدت 36 ساله در حوزه کویر میقان استفاده شده است. این حوضه بخش کوچکی از حوزه آبخیز مرکزی ایران است.مساحت حوزه آبخیز کویر میقان 5475 کیلومتر مربع بوده که در محدوده 48،21،49 تا 52، 25، 50 طول شرقی و 56، 47، 33 تا 03، 44، 34 عرض شمالی واقع شده است. در حوضه کویر میقان 30 ایستگاه هواشناسی از نوع سینوپتیک،اقلیم شناسی و بارانسنجی وجود دارد که فقط 5 ایستگاه دارای آمار طویل المدت (بالای 30 سال) می باشند. پس از جمع آوری داده ها و تشکیل بانک داده ها و انجام آزمونهای آماری، متوسط ارتفاع بارش با روش تیسن و خطوط همباران در حدود 261 میلیمتر برآورد گردید. ناحیه جنوبغربی حوضه با بارش بیش از 350 میلیمتر بیشترین و ناحیه شرق حوضه دارای بارش کمتر از 230 میلیمتر می باشد. برای مطالعه دقیق و بررسی روند خشکسالی و ترسالی طی دهه های مختلف و مقایسه آن با بلند مدت، دوره آماری فوق به سه دوره اول( سال 63-52)، دوم (سال 75-64) و سوم (سال 87-76) تفکیک گردید. سپس با محاسبه شاخص SPI هر دوره و مقایسه آن با بلند مدت و رسم نقشه های هم مقدار SPI دوره ها و نواحی خشک مشخص گردید.در دوره اول بجز ناحیه محدود شمال غرب حوزه آبخیز که دارای شاخص SPI منفی است، اکثر نواحی استان دارای شاخص SPI تقریباٌ نرمال می باشد. در دوره دوم سال آبی شاخص SPI حوزه آبخیز مثبت بوده که معرف ترسالی و در دوره سوم سال آبی حوزه آبخیز کویر میقان دارای شاخص SPI منفی بوده که معرف خشکسالی متوسط می باشد.

کلیدواژه ها:

خشکسالی ، شاخص SPI ، کویر میقان