بنیاد شهرهای پادگانی اولیه و ثانویه در سده نخست اسلامی مطالعه موردی: کوفه، شیراز، عسکر مکرم

در طی پیشرویها و تصرفات اعراب مسلمان در سرزمینهای تحت سلطه ساسانیان، شهرهایی جدید با هدف اسکان لشکریان واعراب مهاجر بنیان نهاده شدند. در واقع این شهرها که بصره و کوفه شاخصترین آنها به شمار میروند در مرحله نخست فتوحات یعنی دهه دوم پس از هجرت و با هدف تأمین پایگاهی برای ادامه تصرفات ایجاد شدند. از این رو میتوان عنوان شهرهای پادگانی اولیه را بر آنها اطلاق کرد. در مقابل پس از استقرار نسبی اعراب در سرزمینهای گشوده شده، بار دیگر شهرهایی با اهداف نظامی و برای کنترل بیشتر سرزمینهای تحت سلطه و سرکوب شورشهای احتمالی ایجاد شدند؛ از این رو، اطلاق عنوان شهرهای پادگانی ثانویه بر اینگونه شهرها که شیراز و عسکر مکرم از جمله شاخصترین آنها به شمار میروند، به خوبی میتواند بیانگر کارکرد و دوره نسبی ساخت آنها باشد. اگرچه این شهرها در دوران اسلامی در نیمه دوم سده نخست هجری قمری بنیان نهاده شدند، اما محل ساخت هر دو شهر، پیش از اسلام نیز مسکون بوده و به دلیل موقعیت مناسب راهبردی و نظامی، پیش از احداث شهر نوبنیاد، به دفعات محل اردوی لشکریان اعراب در طی فتوحات قرار گرفته بودند. در این پژوهش کوشش شده تا با بررسی پیشینه استقرار، چگونگی ساخت، شرایط سیاسی زمان بنیاد، موقعیت جغرافیایی و قابلیتهای نظامی این سه شهر مهم دوران اسلامی، موجبات آگاهی از ویژگیهای عمومی شهرهای پادگانی اولیه و ثانویه فراهم گردد

کلیدواژه ها:

فتوحات اسلامی ، شهرسازی اسلامی ، شهرهای پادگانی ، کوفه ، شیراز ، عسکر مکرم ، رستقباد