مروری بر وضعیت رسوب‌گذاری در سدهای کشور و راه‌کارهای کنترل آن

یکی‌ از مشکلات اساسی‌ که‌ امروزه‌ فرا روی‌ تأسیسات ذخیره‌‌سازی، آبگیری، توزیع‌ و انتقال‌ آب‌های‌ سطحی‌ قرار دارد مسئله‌ انتقال رسوب، رسوب‌گذاری‌ و خسارات ناشی‌ از آن‌ است. با احداث سدهای‌ مخزنی‌ بر روی‌ رودخانه‌ها رژیم هیدرولوژیکی طبیعی و نیز خصوصیات هیدرولیکی‌ تغییر می‌نماید و به‌ علت کاهش سرعت آب ورودی‌ به‌ مخزن،‌ بخش عمده‌ای‌ از رسوبات در حال حمل ته‌‌نشین‌ ‌می‌‌شوند. رسوب‌گذاری انجام شده‌ باعث کم شدن حجم‌ ذخیره‌‌ی مخازن‌ و نیز کاهش عمر مفید سدها می‌گردد. تخلیه‌‌ی رسوب از مخازن‌ سدها نیز مشکلات مورفولوژیکی و زیست محیطی‌ متنوعی‌ را برای بازه‌های پایین دست به وجود می‌آورد. در این مقاله آخرین‌ وضعیت 22 سد مخزنی‌ مهم‌ کشور از نظر رسوب‌گذاری در مخزن بررسی شده و رده‌بندی آن‌ها بر اساس نرخ کاهش حجم سالیانه،‌ انجام شده است. بر اساس آمار ارائه‌ شده‌ در این مقاله‌ سدهای‌ کارده‌ و جیرفت به‌ ترتیب با 3/94و 2/7 درصد بیشترین‌ کاهش حجم ‌سالیانه مخزن‌ در اثر رسوب‌گذاری و سدهای‌ لار و کرج‌ به‌ ترتیب با 0/22 و 0/26 درصد‌ کمترین کاهش سالیانه‌ حجم‌ مخزن را به‌ خود اختصاص داده‌اند. این‌ تحقیق‌ متوسط کاهش حجم‌ سالیانه‌ی‌ مخازن‌ کشور را 15/1 درصد و متوسط حجم‌ رسوب‌گذاری‌ سالیانه‌ی مخازن‌ را معادل 111/31 ‌میلیون‌ متر مکعب نشان‌ می‌دهد. همچنین‌ در این مقاله با در نظر گرقتن منابع تولید رسوب، توصیه‌ها و راهکارهای عملی برای کاهش مشکلات رسوب‌گذاری در مخازن سدها مطرح شده‌ است.

کلیدواژه ها:

آب ، رودخانه ، رسوب‌گذاری ، سد ، مخزن سد ، آبخیزداری ، حفاظت خاک