مدلسازی و تحلیل کیفی منابع آب زیرزمینی روستاهای شهرستان تبریز در محیط GIS

مقدمه واهمیت موضوع: آب‌های زیرزمینی به عنوان یک منبع مهم برای تامین آب شرب بسیاری از جوامع می باشد که کیفیت آن تابعی از ساختار زمین‌شناسی منطقه و فعالیت‌های انسانی است. به منظور حفظ سلامت مصرف‌کنندگان بررسی کیفیت و عوامل موثر از نظر هیدروژئوشیمیایی ضروری می باشد.مواد و روشها: به منظور بررسی کیفیت آب آشامیدنی روستاهای شهرستان تبریز، نمونه‌برداری از روستاهای تحت پوشش شرکت آبفار صورت گرفت و 32 روستا از نظر پارامترهای فیزیکوشیمیایی بررسی گردید. همچنین 18 نمونه نیز به پیشنهاد شرکت آبفار به منظور انجام آنالیزهای مربوط به فلزات‌سنگین، برداشت شد و 20 فلز سنگین از جمله آرسنیک، کادمیوم، جیوه، سرب و... اندازه‌گیری شدند. نتایج حاصله با استفاده از Arc GIS پهنه‌بندی و تفسیر گردید. با استفاده از آزمون تحلیل مولفه‌های اصلی (PCA) و آنالیز خوشه‌ای (CA) روستاهای مورد مطالعه دسته‌بندی شده و با نقشه‌های تولیدی مقایسه شدند. نتایج و بحث: میانگین و دامنه EC برابر 560 و 1750-110میکرو زیمنس بر سانتی‌متر و برای سختی آب به ترتیب 9/185 و 476-52 میلی‌گرم بر لیتر کلسیم کربنات اندازه‌گیری گردید. بالا بودن املاح محلول در شرق شهرستان و یک منطقه در شمال از نکات قابل توجه بود. بر اساس نمودار پایپر، آنیون غالب در محدوده مورد مطالعه بی‌کربنات و کاتیون غالب کلسیم می باشد. در رابطه با فلزات سنگین می توان به بالا بودن غلظت آرسنیک در غرب تبریز و وجود جیوه در آب یکی از روستاها اشاره کرد. با توجه به آزمون آماری PCA آب‌های شرب روستاها از لحاظ پارامترهای فیزیکوشیمیایی به سه دسته قابل تقسیم‌بندی هستند. همچنین از نظر فلزات‌سنگین نیز تمامی فلزات‌سنگین آنالیز شده در سه دسته تفسیر شدند. در کل آب‌های زیرزمینی منطقه با استفاده از آزمون CA در 4 گروه واقع شدند. نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصل از این مطالعه توصیه می شود منابع تامین برخی روستاهای شهرستان که کیفیت آب شرب آن‌ها مناسب نمی باشد با منابع جدید جایگزین شود و همچنین مطالعه‌ای جامع در خصوص بررسی آنومالی آرسنیک در غرب شهرستان و توصیه‌ی راهکارهایی جهت بهبود آب شرب روستاهای واقع در این منطقه صورت گیرد.

کلیدواژه ها:

آب زیرزمینی ، مدلسازی ، GIS ، آزمون های آماری ، تبریز