بررسی جایگاه محیط زیست در اسلام و نقش آن در توسعه پایدار

امروزه بحث حفاظت از محیط زیست، یکی از مباحث مهم جهانی محسوب می شود به گونه ای که در برخی موارد، درست نگه داری نکردن و یا رعایت نکردن استانداردهای حفاظت از محیط زیست در یک کشور می تواند سلامت کل جهان را مورد تهدید قرار دهد جای تردید نیست که توجه و اهتمام به این امر وسیبع برای جبران مافات تحت عنوان حفاظت از محیط زیست موضوعی است جدید که پس از مواجهه انسان دوران صنعت با مشکلات ناشی از ابزار تولید، نخست در جهان صنعتی غرب مطرح شد و سپس ممالک جهان سوم به تدریج از آن پیروی کردند. بیش از سی سال است که بحث های مربوط به دین و محیط زیست در محافل علمی و تخصصی مورد توجه قرار گرفته است. موافقت ها و مخالفت هایی که به واسطه انتشار مقاله جنجال برانگیز لین وایت در سال 1967 با عنوان ریشه تاریخی بحرانهای اکولوژی سنت مسیحی و یهودی را مسبب بحرانهای زیست محیطی معاصر دانسته هنوز ادامه دارد. اما در دهه اخیر، به دلیل تداوم بحرانهای محیطی (علیرغم پیشرفت علم و تکنولوژی) دیدگاه جهانی نسبت به مذهب تغییر نموده و به عنوان عاملی موثر در رفع بحرانهای زیست محیطی مورد توجه قرار گرفته است. بسیاری از طرفداران محیط زیست اکنون بر این اعتقادند که سیاست های زیست محیطی نه تنها باید از جامعیت برخوردار باشند بلکه اینگونه سیاستها در اجرا، محتاج حمایتهای فرهنگ دینی و اخلاقی هستند که زیربنای حفاظت های محیطی هستند. در این مقاله پس از بیان مبانی نظری در زمینه محیط زیست و توسعه پایدار به بررسی جایگاه محیط زیست در فلسفه، فقه و حقوق و اخلاق اسلامی می پردازیم. در بخش بعدی محیط زیست در نظام سرمایه داری مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت اهمیت توجه به محیط زیست برای دستیابی به توسعه پایدار بیان شده است. با توجه به مطالب ارائه شده درمی یابیم اجرای مبانی ارزشی نظام اقتصادی اسلام می تواند با کاهش اثرات خارجی منفی زیست محیطی، زمینه تحقق توسعه پایدار و استیفای حقوق انسانی را ایجاد کرده و از این طریق بستر مناسبی برای محافظت از منابع طبیعی و محیط زیست فراهم کند.

کلیدواژه ها:

محیط زیست ، اسلام ، توسعه پایدار ، نظام سرمایه داری