ماهیت حقوقی ایفاء تعهدات قراردادی و غیرقراردادی

مبحث تعهدات یکی از مهمترین و گسترده ترین موضوعات حقوق مدنی است. متأسفانه این مبحث در هیچ یک از عنوانهای درسی جایگاه مستقلی ندارد، زیرا از یک طرف یا در درس حقوق مدنی 9 با مبحث قراردادها خلط می شود یا در درس حقوقمدنی 4 با مبحث مسئولیت مدنی بدون تفکیک مورد بررسی قرار می گیرد. در حالی که تعهو د، مفهوومی مسوتقا از قورارداد و مسئولیت است. به همین دلیا مباحث پیرامون آن نیز به نحو مستقا باید مورد بررسی قرار گیرد. یکی از این مباحث، ماهیتاجرای تعهدات ناشی از قرارداد و ناشی از قانون است. این دو نوع تعهد و بالاخص تعهدات قانونی کمتر مورد توجه نویسندگان حقوقی قرار گرفته است. هرچند در برخی مقالات به ماهیت اجرای تعهدات قراردادی پرداخته شده است، لیکن به ماهیت اجرای تعهدات غیرقراردادی یعنی تعهدات )قانونی( توجهی نشده است. بنابراین، این سؤال مطرح می شود که آیا اجرای تعهداتقراردادی و غیرقراردادی علی رغم اینکه ناشی از دو منبع متفاوت قرارداد و قانون هستند، در مرحلهی اجرا نیز به وسیله یقرارداد و به حکم قانون اجرا میشوند؟ یا صرف نظر از منبع، اجرای آنها ممکن است عقد معین، عقد غیرمعین یا ایقاع باشد؟ یا اصلاً هیچ کدام از آنها نبوده، بلکه یک واقعه ی حقوقی است؟ در این مقاله، به این نتیجه می رسیم که با در نظر گرفتن نظرات مختلف راجع به ماهیت اجرای تعهدات باید گفت چونماهیت اجرای تعهدات وابسته به موضوع تعهد است و موضوع تعهد دارای مصادیق گوناگون می باشد، در نتیجه وفای به عهد،پدیده یکسانی نیست و ماهیت آن در همه موارد واحد نمیباشد. لذا تفاوتی نمی کند که تعهد، ارادی و به وسیله قرارداد به وجود آمده یا غیر ارادی و به حکم قانون بر عهدهی متعهد قرار داده شده است و همان گونه که ممکن است اجرای تعهدات قراردادیدارای ماهیت واقعه حقوقی باشد بالعکس ممکن است علی رغم این که تعهد به حکم قانون به وجود آمده اجرای آن تنها با اراده متعهد یا با اراده متعهد و متعهدله صورت پذیرد.

کلیدواژه ها:

ماهیت حقوقی ، ایفاء تعهدات ، تعهدات قراردادی ، تعهدات غیرقراردادی